چهار سال زندگی با یارانه، توزیع ثروت یا رشد فقر

• 5 ساعت پیش

به اشتراک گذاری

چهار سال از آن شبی گذشته است که محمود احمدی نژاد جلوی دوربین های تلویزیونی با حرارت تمام از برنامه حذف یارانه ها دفاع کرد و گفت که این طرح تاریخی قرار است که نظم جدیدی در زندگی مردم ایران ایجاد کند.

برنامه ای که می گفت ۷۰ درصد یارانه ها را ۳۰ درصد پردرآمدهای جامعه می خورند و کم درآمدها در آن سهمی ندارند و حالا دولت می خواهد با توزیع یارانه نقدی سهم کم درآمدها را بیشتر کند و به گفته آقای احمدی نژاد با اجرای آن "وضعیت شش دهک کم درآمد و فقیر جامعه بهتر" شود.

برنامه حذف یارانه ها به عنوان بزرگترین طرح اقتصادی آقای احمدی نژاد با فرمان وی در شب ۲۸ آذر سال ۱۳۸۹ و با هدف اصلاح الگوی مصرف و افزایش قیمت شانزده قلم کالا و خدمات و توزیع یارانه نقدی شروع شد.

بنابر قانون، دولت موظف بود تا پایان برنامه پنجم پنج ساله که سال آینده به پایان می رسد، قیمت بخشی از مواد سوختی نظیر بنزین و گازوئیل و گاز و برق را به حدی افزایش دهد که بهای آن به قیمت های واقعی برسد.

در همان شروع برنامه قیمت بنزین از لیتری ۱۰۰ تومان به ۷۰۰ تومان، گازوئیل از لیتری ۱۶.۵ تومان به ۳۵۰ تومان، گاز طبیعی از حدود هر مترمکعب ۱۳ تومان به ۷۰ تومان، برق از هر کیلووات ساعت ۱۶.۵ تومان به ۲۷ تا ۲۱۰ تومان و آب از ۸۰ تومان به ۲۸۳ تومان افزایش یافت.

میزان افزایش قیمت کالاها (قیمت به تومان)

کالا	نرخ قدیم	افزایش مرحله اول پایان آذر ۸۹	افزایش قیمت مرحله دوم۹۳
بنزین هر لیتر	۱۰۰	۷۰۰	۱۰۰۰
گازوئیل هر لیتر	۱۶.۵	۳۵۰	۵۰۰
گاز خودرو هر مترمکعب	۴۰	۳۰۰	۴۵۰
گاز طبیعی هر مترمکعب	۱۳	۷۰	۱۶۵(میانگین)
برق هر کیلو وات ساعت	۱۶.۵	۲۷ تا ۲۱۰	۳۲ تا ۲۵۲
آب هر متر مکعب	۸۰	۲۸۳	۳۰۰

برنامه این بود که دولت نیمی از پولی را که از افزایش قیمت ها به دست می آورد به صورت نقدی به خانوارها بدهد و نصف دیگر را در اختیار بخش تولید قرار داده یا در پروژه های عمرانی و اجتماعی هزینه کند.

از همان ابتدا مشخص بود که دولت برای پرداخت یارانه نقدی دستکم در هر سال با وجود افزایش قیمت ها، نزدیک به ۱۵ هزار میلیارد تومان کم دارد. اما دولت که چند سال بر سری اجرای این برنامه با مجلس درگیر بود بدون توجه به کسری شدید بودجه یارانه ها در همان اولین مرحله از بانک مرکزی قرض گرفت و بخشی از درآمدهای وزارتخانه و شرکت هایی نظیر نیرو و نفت را نیز به این کار اختصاص داد.

گزارشها نشان می دهد که در طول چهار سال دولت نزدیک به ۱۶۰ هزار میلیارد تومان پول به صورت نقدی پرداخت کرده است که بیشتر از ۴۰ هزار میلیارد تومان آن از محل بودجه عمومی تامین شده است. یعنی پولی که از محل افزایش قیمت ها به دست آورده حتی کفاف یارانه نقدی را هم نداده است.

با وجود اجرای مرحله دوم این طرح و افزایش دوباره قیمت برخی کالاها و خدمات در خوشبینانه ترین شکل دولت می تواند امیدوار باشد که کسری بودجه یارانه نقدی را تامین کند.

آمار نشان می دهد که هنوز نزدیک به ۷۶ میلیون ایرانی ماهانه ۴۵ هزار ۵۰۰ تومان به عنوان یارانه می گیرند و طرح دولت حسن روحانی برای کاستن از تعداد یارانه بگیران تاثیر چندانی در میزان پرداخت یارانه های نقدی ایجاد نکرده است.

گزارش مرکز پژوهشهای مجلس نشان می دهد که این طرح بر خلاف پیش بینی دولت آقای احمدی نژاد نه تنها وضعیت فقرا را بهتر نکرده بلکه آنها را فقیرتر کرده است. تازه اگر مقاومت مجلس نبود این احتمال وجود داشت که وضعیت به مراتب بدتر از این باشد. چون آقای احمدی نژاد بودجه ای ۱۳۵ هزار میلیارد تومانی برای اجرای مرحله دوم و نهایی این طرح پیش بینی کرده بود و درصدد بود تا یارانه نقدی را هم سه برابر کند.

این برنامه در زمانی به مجلس ارائه شد که انتقادها از دولت آقای احمدی نژاد بالا گرفته و گزارشهایی در باره اقدامات خلاف قانون دولت در اجرای برنامه حذف یاران ها منتشر شده بود. با آنکه دولت مجوز افزایش قیمت کالاها و شروع مرحله دوم را داشت اما افزایش شدید تورم و تشدید تحریم های بین المللی مانع از اجرای مرحله دوم در دولت آقای احمدی نژاد شد.

تصور اولیه این بود که به عنوان نمونه قیمت بنزین در نهایت از ۱۰۰ تومان به حدود ۱۰۰۰ تومان یعنی در حد قیمت های منطقه برسد ولی بعد از بحران ارزی سال ۱۳۹۱ که دلار از ۱۲۰۰ تومان به مرز چهار هزار تومان رسید، تمام تلاش دولت نقش برآب شد و تمام آثار اولیه اجرای این طرح به کلی از دست رفت. چون دولت حالا دیگر باید دستکم بنزین را به قیمت ۳۵۰۰ تومان عرضه می کرد تا بتواند شکاف قیمت ایجاد شده را پر کند.

گرفتار یارانه های نقدی

وقتی تیم حسن روحانی سکان اداره کشور را در دست گرفت، گزارشهایی از وضعیت نامطلوب روند اجرای این برنامه منتشر کرد و وعده داد که این روند را اصلاح خواهد کرد.

در اولین گام، دولت آقای روحانی کوشید تا بخشی از یارانه بگیران را از دریافت یارانه نقدی منصرف کند اما در عمل تنها دو میلیون و ۴۰۰ هزار نفر از گرفتن یارانه انصراف دادند. بعد از ناکامی در کاهش تعداد یارانه بگیران، دولت آقای روحانی با افزایش قیمت ها و اجرای مرحله دوم برنامه حذف یارانه ها سعی کرد تا دستکم جلوی کسری بودجه پرداخت یارانه های نقدی را بگیرد.

برخی منابع هم می گویند که دولت درصدد است تا ده میلیون نفر از پردرآمدها را از فهرست یارانه بگیران حذف کند.

این همه تلاش فقط برای تامین منابع مالی برای پرداخت یارانه نقدی است در حالی که قانون حذف یارانه ها تاکید دارد که تنها نیمی از درآمد حاصل از افزایش قیمت ها برای پرداخت یارانه نقدی هزینه شود و بقیه باید در اختیار بخش تولید قرار بگیرد و برای اجرای پروژه های عمرانی هزینه شود.

غیر از این هم پیش بینی شده بود که بخشی از درآمدهای افزایش قیمت کالاها برای گسترش بیمه و خدمات درمانی هزینه شود.

دولت آقای روحانی سعی کرده تا با اختصاص بودجه، ایرانیان فاقد بیمه را بیمه کند و هزینه های بیمارستانی را کم کند.

همزمان دولت برای کمک به فقرا و افراد کم درآمد سبدهای کالا در نظر گرفته و امیدوار است از میزان فقر غذایی خانوارهای فقیر کم کند این یعنی وضعیت فقرا با یارانه نقدی نه تنها بهبود پیدا نکرده بلکه بدتر هم شده است.

کارشناسان اقتصادی می گویند که اگر روزی دولت ایران می خواست خود را از شر پرداخت یارانه های پنهان در اقتصاد خلاص کند حالا چنان گیر یارانه های نقدی افتاده که دیگر به این سادگی نمی تواند خود را از بند آن آزاد کند.

به اشتراک بگذارید اطلاعات بیشتر