سابقه 'رد صلاحیت' یا ابطال آرای منتخبان مجلس پس از رأی‌گیری در ایران

فرشته قاضیروزنامه‌نگار

• 27 مارس 2016 - 08 فروردین 1395

هم‌رسانی

کپی رایت تصویر

Image captionاحمد جنتی، دبیر شورای نگهبان و مینو خالقی، منتخب حوزه انتخابیه اصفهان که رأی‌هایش باطل اعلام شده

ابطال آرای مینو خالقی، منتخب سوم انتخابات اخیر مجلس ایران در حوزه انتخابیه اصفهان واکنش‌های بسیاری به دنبال داشته است. سیامک ره‌پیک، سخنگوی هیئت نظارت بر انتخابات شورای نگهبان که از ابطال آرای خانم خالقی خبر داده، گفته است که این شورا "امکان و اختیار چنین کاری را بعد از انتخاب شدن فرد دارد و قبلاً نیز این اتفاق افتاده است".

اما او نگفته که بر اساس چه بند و ماده‌ای از قانون انتخابات در ایران، شورای نگهبان چنین اختیاری دارد. همچنان که تاکنون دلیل ابطال آرای خانم خالقی هم اعلام نشده و تنها گفته شده که او رد صلاحیت نشده بلکه آرایش از سوی شورای نگهبان ابطال شده است.

این اولین بار نیست که شورای نگهبان بعد از انتخاب فرد یا افرادی در جریان رأی گیری، به رد صلاحیت و یا ابطال آرای آنها اقدام می‌کند.

از نگاه قانون

بر اساس اصل ۹۹ قانون اساسی "شورای نگهبان نظارت بر انتخابات مجلس خبرگان رهبری، ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و مراجعه به آرای عمومی و همه پرسی را بر عهده دارد".

این شورا در تفسیر این اصل قانون اساسی گفته است که "نظارت مذکور در اصل ۹۹ قانون اساسی، استصوابی است و شامل تمام مراحل اجرایی انتخابات از جمله تأیید و رد صلاحیت کاندیداها می‌شود".

ماده سه قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی هم می‌گوید که "نظارت بر انتخابات مجلس بر عهده شورای نگهبان است و این نظارت، استصوابی، عام و در تمام مراحل در کلیه امور مربوط به انتخابات جاری است".

اما در هیچ یک از بندها و مواد قانونی به اینکه شورای نگهبان می‌تواند بعد از پایان رأی‌گیری، صلاحیت بعضی از منتخبان را رد کند یا آرای بعضی از آنها را بدون ارائه دلیل ابطال کند، اشاره‌ای نشده است. هرچند این شورا می‌تواند بر اساس قانون در صورت تخلف در روند اجرایی انتخابات بخشی از صندوق‌ها یا آرا یا کل صندوق‌های یک حوزه را ابطال کند، اما در بحث ابطال آرای منتخب اصفهان، تخلفی در روند اجرایی انتخابات گزارش نشده و اشکالی از سوی هیئت های اجرایی و نظارت وارد نشده است.

هنوز به صورت رسمی دلیل ابطال آرای خانم خالقی اعلام نشده، اما بر اساس قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی، فرآیند بررسی صلاحیت داوطلبان مجلس، قبل از برگزاری انتخابات در حیطه اختیارات شورای نگهبان است و پس از برگزاری انتخابات، هرگونه مدارک جدید یا ایراد نسبت به صلاحیت منتخبان، در چارچوب بررسی اعتبارنامه‌های آنها در مجلس شورای اسلامی مطرح و مورد رسیدگی قرار می‌گیرد.

بر اساس آیین‌نامه داخلی مجلس، هر نامزد پیروز در انتخابات یک اعتبارنامه نمایندگی دارد که باید از سوی سایر منتخبان مورد پذیرش قرار گیرد. این اعتبارنامه مجموعه مدارکی است که در ارتباط با سوابق کاری و نحوه انتخاب هر نماینده در پرونده وی قرار گرفته و در اختیار همه نمایندگان مجلس قرار می‌گیرد و نمایندگان برای تأیید یا رد این اعتبارنامه، نسبت به مدارکی که در شورای نگهبان مورد رسیدگی قرار نگرفته و یا پس از رسیدگی شورای نگهبان به‌دست آمده تصمیم می‌گیرند.

این بدین معنی است که اگر مدارکی جدید در مورد مینو خالقی یا هر منتخب دیگری به دست شورای نگهبان رسیده، این شورا باید در چارچوب اعتبارنامه منتخبان به مجلس شورای اسلامی ارائه دهد.

سابقه

در انتخابات نهمین دوره مجلس شورای اسلامی، صلاحیت دو منتخب دو روز بعد از ورود آنها به مجلس از سوی شورای نگهبان رد و آرای آنها باطل اعلام شد. کاظم سلیمی، منتخب حوزه انتخابیه تویسرکان و علی اکبر متین، منتخب دوم حوزه انتخابیه ایلام در روز افتتاح مجلس نهم و همچنین دومین جلسه رسمی این مجلس به عنوان منتخبان حوزه‌های انتخابیه خود حضور داشتند، اما شورای نگهبان "به دلیل برخی مسائل" که هیچ‌وقت توضیح داده نشد، آرای آنها را باطل اعلام کرد و انتخابات در این دو حوزه به مرحله دوم کشیده شد. در این مجلس آرای دو منتخب دیگر هم ابطال شد و عباسعلی کدخدایی، سخنگوی وقت شورای نگهبان اعلام کرد که در حوزه انتخابیه سمیرم، آرای نفر اول ابطال شد و با این حساب نفرات دوم و سوم به مرحله دوم راه یافتند. در حوزه انتخابیه زابل، زهک و هیرمند نیز نتیجه انتخابات در مورد نفر دوم باطل اعلام شده و نفرات سوم و چهارم به مرحله دوم راه یافتند.

اینها غیر از ابطال آرای برخی حوزه‌های انتخاباتی در این دوره از انتخابات مجلس از سوی شورای نگهبان بود. به طور مثال آرای حوزه انتخاباتی دماوند و فیروزکوه به طور کامل ابطال شده بود.

روزنامه ایران، ارگان رسمی دولت ایران در سرمقاله‌اش نسبت به این مسئله واکنش نشان داده و نوشته بود: "اظهارنظر و تصمیم‌گیری درباره صلاحیت نامزدها تا قبل از برگزاری انتخابات، بر عهده هیئت‌های اجرایی وزارت کشور و هیئت‌های نظارت شورای نگهبان است، اما پس از برگزاری انتخابات، هرگونه تصمیمی در این خصوص، در چارچوب بررسی اعتبارنامه فرد منتخب به مجلس شورای اسلامی سپرده شده است".

بر اساس سرمقاله این روزنامه: "رد صلاحیت نامزد منتخب، نیازمند طی شدن مراحل مختلفی است که این امر نیز مستلزم تصریح قانونی و مجوز لازم است و با توجه به عدم پیش‌بینی آن در قانون، تصمیم‌گیری درباره فرد منتخب فقط بر عهده مجلس شورای اسلامی است که از طریق بررسی اعتبارنامه انجام می‌شود".

در انتخابات مجلس هشتم هم آرای منتخب دوم حوزه انتخابیه زابل و زهک توسط شورای نگهبان ابطال شد و نفر سوم و چهارم این حوزه به دور دوم انتخابات رفتند.

عباسعلی کدخدایی، سخنگوی وقت شورای نگهبان در مصاحبه‌ای با خبرگزاری ایسنا گفته بود که "شورای نگهبان وظیفه‌ای مبنی بر توضیح دادن پیرامون ابطال حوزه‌ها ندارد. معمولاً اعلام صحت و ابطال انتخابات حوزه‌ها رسماً به وزارت کشور اعلام می‌شود در همین حد هم برخی معتقدند که ما نباید اعلام کنیم و فقط باید به وزارت کشور ارسال کنیم".

در مجلس هفتم آرای داوود محمدی، منتخب قزوین باطل اعلام شد. اعتراض‌ها به ابطال آرای منتخبان در دوره‌های مختلف مجلس شورای اسلامی نتیجه‌ای به دنبال نداشته و شورای نگهبان تاکنون هیچ‌گاه توضیحی رسمی درباره این مسئله در هیچ‌یک از دوره‌های قبلی مجلس نداده است.

هم‌رسانیچگونه می‌توانید این مطلب را به دیگران برسانید