۱۰ رخداد خبرساز موسیقی ایران در سال ۱۳۹۳
- 20 مارس 2015 - 29 اسفند 1393
سال ۱۳۹۳ با اتفاقات ریز و درشتی در عرصه موسیقی روبرو بودیم که هرکدامشان واکنش هایی را در سطح جامعه برانگیختند. از مرگ محمدرضا لطفی در روزهای آغازین سال تا مرگ مرتضی پاشایی در میانه‌های سال.
شدت گرفتن لغو کنسرت‌ها تا جلوگیری از حضور نوازندگان زن در کنسرت‌ها. از حضور چهره‌ای طراز اول جهانی چون کیتارو تا نخستین اجرای یک گروه آمریکایی در جشنواره موسیقی فجر. ماجرای نشان شوالیه حسین علیزاده و انتشار آلبوم‌های هنرمندان مطرح موسیقی و کنسرت‌های پرطرفدار. متن زیر اشاره ای است به برجسته ترین رخدادهای سال در این عرصه.
نوازندگی و خوانندگی زنان
زمزمه‌های جلوگیری از اجرای نوازندگان زن از همان آغازین روزهای سال شنیده می‌شد. در سال‌های قبل نیز کنسرت‌هایی در تبریز(کنسرت همایون شجریان) به دلیل حضور زنان نوازنده با مانع روبرو شد و برگزار نشد، اما موج حذف نوازندگان زن از میانه‌های تابستان شدت گرفت به نحوی که خبرگزاری‌ها در گفت وگو با تهیه‌کندگان کنسرت‌ها از ۱۳ شهر ایران نام بردند که حضور زنان نوازنده را در اجراها بر نمی‌تابند. از جمله این شهرها شهر اصفهان بود با این تفاوت که در روزهای پایانی سال مدیرکل ارشاد این شهر که خودش روحانی است، با دیدار از کنسرت همایون شجریان در اصفهان و دادن مجوز به زنان نوازنده، و نوشتن مقاله‌ای، از این کنسرت و حضور نوازندگان زن دفاع کرد.
کشاکش و دفاع وزارت ارشاد و به شخصه علی جنتی (وزیر ارشاد) و حمله منتقدان در تمامی شش ماه دوم سال استمرار داشت و نمی‌توان برنده قاطعی در این جدال نفس‌گیر پیدا کرد. در آخرین روزهای سال نیز قوه قضاییه مهدیه محمدخانی و مجید درخشانی را به دادگاه فراخواند تا پرونده‌ای تازه در این زمینه گشوده شود. پرونده‌ای که می‌توند آغاز جدالی تازه باشد.
لغو کنسرت‌های موسیقی
اجرای موسیقی در خارج از تهران همه‌گاه برای هنرمندان و مجموعه وزارت ارشاد مسئله‌ساز بوده است. دخالت امامان جمعه برخی از شهرستان‌ها که طیفی از نیروهای موسوم به تندرو، در کنار آنها قلم و قدم می‌زنند، حاشیه‌هایی را برای هنرمندان و تهیه‌کنندگان موسیقی فراهم کرده است. حاشیه‌هایی که خواب و آرام را از هنرمندان ستانده است و هر لحظه آنها را در فضایی لغزان از امنیت اقتصادی و جانی قرار می دهد. در سال گذشته کنسرت‌های مجوز دار هم با دخالت برخی مقامات لغو شد که اوج آن دستور دادستان شهر چناران برای لغو کنسرت علیرضا قربانی در این شهر بود.
برابر آماری که مدیر دفتر موسیقی ارائه داد علت لغو ۸۰ درصد کنسرت‌ها به نوع رابطه و عدم توافق تهیه‌کنندگان با مسئولان سالن و میزان بازگشت سود یک کنسرت باز می‌گردد و تنها ۲۰ درصد به اعتراضات منتقدان، اما فشاری که در نتیجه همین ۲۰ درصد بر اهل موسیقی وارد می‌شود، به اندازه‌ای است که نتیجه آن به دستور برچیده شدن بساط تقریبا هر نوع کنسرتی در استان خراسان انجامیده است.
به همین دلیل است که هنرمندان موسیقی در روزهای پایانی سال در خانه موسیقی گردهم آمدند تا ضمن انتقاد به این وضعیت چاره‌ای بیندیشند. اگرچه خانه موسیقی در این سال‌ها نشان داده است نهادی تاثیرگذار در عرصه موسیقی نیست، اما سخنان معاون فرهنگی قوه قضاییه در این زمینه روزنه‌هایی را برای حل مسالمت آمیز این ماجرا پیش چشم آورده است.
نت آغاز دوباره ارکستر سمفونیک و بلاتکلیفی ارکستر ملی
یکی از وعده‌های دولت آقای روحانی به هنرمندان در آخرین روزهای سال ۹۳ تحقق پیدا کرد. حضور معاون اول رئیس جمهور در اجرای ارکستر سمفونیک تهران و به خدمت گرفتن یکی از چهره‌های شاخص و طراز جهانی رهبری ارکستر ( علی رهبری) به عنوان مدیر هنری و فرد اول این ارکستر از عزم جزم دولت و وزارت ارشاد برای به آب انداختن این کشتی حکایت می‌کند. اگرچه ایسنا گزارش داده بود که رئیس جمهور خود به دیدن این اجرا خواهد آمد که نیامد. برآیند‌های نشست و سخنان علی رهبری نشان می‌دهد که دوره‌ای تازه آغاز شده است، اما باید منتظر ماند و دید بودجه این ارکستر تمام و کمال پرداخت می‌شودو قراردادها با نوازندگان تجدیدو سازهای کهنه نو می‌شوند یا چرخ تدبیر دوباره بر همان پاشنه گذشته بازخواهد گشت.
برخلاف ارکستر سمفونیک، ارکستر ملی همچنان در بلاتکلیفی است. اگر چه مدیران ارشاد راه‌اندازی آن را برای سال آینده وعده داده‌اند اما فرهاد فخرالدینی، رهبر و چهره اول این ارکستر در چند مصاحبه‌ای که از او منتشر شده گفته است که این ارکستر تنها روی کاغذ تشکیل شده و هیچ برنامه‌ای برای آن نیست.
تعداد کنسرت‌ها افزایش یافت
اگرچه آماری از میزان کنسرت‌های سال ۹۳ توسط مراجع رسمی منتشر نشده است،اما برابر گفت وگویی که یکی از آهنگسازان نسل نو (احسان ذبیحی‌فر- سرپرست گروه چهارگان) با شبکه خبری فرهنگ و هنر انجام داده است" ۱۶۰۰ مجوز کنسرت در دولت آقای روحانی (۱۹ ماه) صادر شده است که در مقایسه با ۴۰۰ مجوز دوره ۸ ساله دولت احمدی نژاد " از رشدی حیرت‌انگیز خبر می‌دهد.
گزارش سایت تابناک از نشست خبری مدیرکل ارشاد استان اردبیل نیز از اجرای ۲۶ کنسرت تنها در همین استان در سال ۹۳ حکایت دارد. اگر با اندکی تسامح بخواهیم همین آمار را به ۳۰ استان کشور ( منهای تهران) تعمیم دهیم می‌توانیم به همان اجرای نزدیک به ۱۰۰۰کنسرت در طول یک سال دست پیدا کنیم. جز محمدرضا شجریان که همچنان مجوزی برای کنسرت در داخل ایران ندارد، تقریبا تمامی هنرمندان شاخص موسیقی سنتی و پاپ در نقاط مختلف ایران به صحنه رفتند و البته برخی از کنسرت‌ها نیز در آخرین لحظات لغو شد.
این کنسرت‌ها از آن شاخص‌ترین چهره‌های موسیقی سنتی (ناظری،همایون شجریان،وحید تاج، علیرضا قربانی)، پاپ (محمد اصفهانی، بنیامین بهادری، احسان خواجه امیری، محمد علیزاده و مازیار فلاحی ) و نیز گروه لیان و گروه سیروان خسروی بود که انعکاس وسیعی در رسانه‌های داخلی و خارجی پیدا کرد. اما همین اندازه لغو کنسرت تقریبا در هشت سال دولت آقای احمدی نژاد رخ نداد.
رکورد آلبوم حافظ ناظری
به جز برخی اجراهای کیهان کلهر و اجراهای علیزاده و برخی دیگر از هنرمندان در کشورهای آمریکا و اروپا تنها رخداد مورد اشاره در ارتباط با موسیقی ایرانی که چند هفته‌ای خبر آن انعکاس خوبی در رسانه‌ها یافت، انتشار آلبوم "ناگفته" در آمریکا و اروپا بود. این آلبوم را حافظ ناظری آهنگسازی کرده و پدرش، شهرام ناظری در خواندن آن مشارکت داشته است. این آلبوم دو هفته در زمره پرفروش‌ترین آلبوم‌های موسیقی کلاسیک جهان قرار داشت که در نوع خود رکوردی برای آلبومی با موسیقی ایرانی است که تهیه کننده آن شرکتی معتبر چون سونی بود.
قرار بود حافظ ناظری به همراه گروه خود به ایران آمده و اجرایی داشته باشد که با آنچه که او " عدم همکاری وزارت خارجه در صدور ویزا" اعلام کرد، نوازندگان گروه نتوانستند به موقع ویزا گرفته و به ایران بیایند. حافظ ناظری اما در اوایل امسال به همراه پدرش اجراهایی در شهرهای آمریکا داشت. آلبوم ناگفته نامزد مقدماتی جایزه گرمی شد، اما نتوانست به جمع نامزدهای مرحله دوم راه یابد.
حاشیه‌هایی که سه اجرای مهم خارجی آفریدند
در میان اجراهایی که از هنرمندان خارجی در ایران به صحنه رفت، سه اجرا مهمتر از بقیه بود. اجرای گیتارو که رکورد بالاترین قیمت بلیت را در ایران به جای گذاشت، اگر چه عدم پرداخت پول گروه ایرانی تا مدت‌ها بعد حاشیه‌های چندی برای تهیه کننده این کنسرت ایجادکرد. دوم اجرای عالیم قاسم‌‌اف آوازخوان شهیر آذربایجان که اجرای شب دوم او در تالار وحدت به دلیل ممانعت از خواندن دخترش خبر ساز شد و سوم اجرای گروه آمریکایی انیمیشن در ایران.
حضور گروه آمریکایی انیمیشن ابتدا رسانه‌ای نشد اما به یکباره در روز آخر جشنواره موسیقی فجر اجرایی از این گروه در تالار وحدت به صحنه رفت . بازگشت این گروه به آمریکا سبب شد تا روزنامه شیکاگو تریبون از این اجرا با عنوان دیپلماسی جاز بین ایران و آمریکا یاد کند. از قرار نطفه دعوت این گروه زمانی بسته شد که علی مرادخانی (معاون هنری وزیر ارشاد) سفری پرسر و صدا به آمریکا کرد که با واکنش محافل و رسانه‌های منتقد وزارت ارشاد روبرو شد.
توقف آموزش موسیقی در فرهنگسراها
از ماه‌های اولیه سال ۹۳ زمزمه‌هایی درباره تعطیلی آموزش موسیقی در فرهنگسراها درگرفت. در ابتدا مسئولان سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران با این توجیه که قرار است آموزش موسیقی نظام مند شود، به تکذیب چنین شایعاتی پرداختند، اما در ادامه وقتی صدای یکی از هنرمندان عضو شورای شهر تهران (عبدالحسین مختاباد، آهنگساز و خواننده) در اعتراض به این رفتار بلند شد، اهالی موسیقی متوجه شدند عزم ریاست سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران برای تعطیلی این کلاس ها جدی است.
مدتی بعد یکی از دست اندرکاران خانه موسیقی وعده داد که کلاس‌های فرهنگسراها با ارزیابی مربیان و زیر نظر خانه موسیقی بعد از ماه رمضان گشایش خواهد یافت، اما ماه رمضان هم گذشت و تنها تحرک موسیقایی این سازمان برگزاری برخی نشست‌های تخصصی‌تر موسیقی بود. جدال میان اهالی موسیقی با مسئولان این نهاد که از بودجه عمومی ارتزاق می‌کنند به آنجا انجامید که در نهایت نزدیک به ۷۰۰ معلم موسیقی و ۱۰ هزار هنرجو از امکان آموزش در فرهنگسراها محروم شدند.
مدیرعامل خانه موسیقی در روزهای پایانی سال و در نشست کارزار حمایت از صنف موسیقی اعتراض شدیدی به رفتار دوگانه مسئولان سازمان فرهنگی و هنری کرد.
نشان شوالیه برای حسین علیزاده؛ انصرافی با واکنش‌های چند پهلو
کمتر اهل موسیقی‌ای گمان می‌کرد حسین علیزاده، هنرمند نامدار موسیقی از دریافت جایزه و نشان معتبر شوالیه سرباز زند، اما او که سالیان قبل برای دریافت همین جایزه به دوست و همکارش ( شهرام ناظری)تبریک گفت و سه ماه قبل نظاره‌گر اعطای این جایزه به دیگر همکارش، محمدرضا شجریان، بود، به یکباره اعلام کرد از گرفتن این نشان انصراف می دهد.
اعلام این خبر موجی از همراهی و انتقاد را به دنبال داشت. هوادارن انصراف و منتقدان در فضای مجازی و رسانه‌ها در له و علیه این اقدام مطلب نوشتند و به ارزیابی آن پرداختند.
نکته طنز ماجرا همراهی شگفت انگیز رسانه‌های منتسب به جریان راست مانند کیهان و صدا و سیما از این اقدام آقای علیزاده بود،به نحوی که کیهان در صفحه نخست برای این انصراف تیتر زد و عکسی رنگی از علیزاده را نقشبند صفحه ۳ روزنامه کرد. اگر چه برخی دیگر از هنرمندان نامی (همانند شجریان) در متنی به ستایش از این اقدام علیزاده پرداختند اما به نظر می‌رسد در نهایت آن تصوری که او از این اقدام داشت ، جامه عمل به خود نگرفت.
آلبوم‌های موسیقی؛ ۵۳ آلبوم پاپ و ۴۲ البوم سنتی
اگر چه آماری رسمی از میزان آثار منتشر شده و آلبوم‌های سال ۱۳۹۳ در دست نیست اما فهرستی از آلبوم‌های موسیقی به همراه تصویر و شناسنامه آلبوم‌هایی که در سال جاری منتشر شدند در سایت "موسیقی ما"قرار داده شده‌اند. در شمارشی از این فهرست ۵۳ آلبوم در حوزه موسیقی پاپ، ۴۲ آلبوم در حوزه موسیقی اصیل ایرانی، ۱۰ آلبوم در حوزه موسیقی کلاسیک، ۳۶ آلبوم سایر گونه‌های موسیقی شامل موسیقی تلفیقی و نواحی و فهرست شده است. اگر چه تقسیم بندی آلبوم‌ها توسط دست‌اندرکاران این سایت از دقت و تفکیک کافی برخوردار نیست، اما تصویری عمومی از وضعیت انتشار آلبوم‌های موسیقی به دست می‌دهد که در مجموع ۱۴۱ آلبوم موسیقی در سال ۹۳ تولید و به بازار موسیقی عرضه شده است.
در میان آلبوم‌های مورد نظر عمده چهره‌های نامی موسیقی پاپ اثر منتشر کرده اند. انتشار پنجمین آلبوم گروه آریان باعنوان تامل برانگیز" خداحافظ" بعد از حرف و حدیث‌هایی که درباره انحلال این گروه منتشر شد از جمله آلبوم‌های خبرساز موسیقی پاپ بود.
در حوزه موسیقی سنتی نیز همین وضعیت حاکم است و خوانندگانی چون همایون شجریان، سالار عقیلی، علیرضا قربانی هر کدام چند آلبوم منتشر کرده‌اند.
علیرضا افتخاری بعد از چند سال دوری از صحنه آلبوم "پادشاه فصل‌ها" را منتشر کرد و حافظ ناظری هم متن کامل آلبوم "ناگفته" را با لوح تصویری پشت صحنه کنسرت‌های این آلبوم عرضه عمومی کرد.
در میان آلبوم‌های منتشر شده، انتشار آلبوم "کهن بوم و بر" حاشیه ساز شد. آهنگساز این آلبوم پیمان خازنی و خوانندگان آن محسن کرامتی و نوشین طاقی بودند، اما انتشار عکسی بزرگ از خانم طاقی در روی جلد موجب شد تا بسیاری گمان کنند که خواننده این اثر یک زن است و همین امر انتقادات تندی را متوجه وزارت ارشاد ساخت و کار به اعتراض برخی مراجع انجامید.
مرگ اهالی موسیقی؛ نت پایان بر زندگی لطفی و پاشایی
درگذشت محمدرضا لطفی و مرتضی پاشایی از جهاتی متفاوت بود و واکنش‌های مختلفی را برانگیخت. لطفی که در فاصله‌ای پنج ماهه (از فهمیدن ابتلا به سرطان تا مرگ) اهل موسیقی را در بهت و حیرت باقی گذاشت، به نوعی اسطوره موسیقی و ازجمله خبرسازترین چهره‌های هنری در سه دهه گذشته بود.
مرگ او هم خبرساز شد. پیکرش در تهران و زادگاهش، گرگان، با اقبالی شگفت انگیز تشییع شد و شاید نخستین موزیسینی نام گرفت که یک عضو مجلس خبرگان و مجتهدی طراز اول بر پیکرش نماز خواند (آیت‌الله نورمفیدی).
مرگ مرتضی پاشایی اما شگفت‌انگیزتر از درگذشت لطفی بود. حضور ده ها هزار نفر در مراسم تشیع او و برگزاری مراسم‌های خودجوش در گوشه وکنار کشور و نوعی عزای عمومی ناخواسته، فضایی منحصر به فرد را پدید آورد که خود اسباب تحلیل کارشناسان و جامعه‌شناسان از این پدیده شد. چندی بعد یوسف اباذری، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران، به انتقاد تند و تیزی از نوع موسیقی مرتضی پاشایی پرداخت و هوادارانش را به شنیدن موسیقی سبک مبتذل نواخت. این واکنش و سخنرانی نیز موافقان و مخالفان بسیاری در فضای مجازی و رسانه‌های داخلی و خارجی پیدا کرد.
علاوه بر لطفی و پاشایی در سال گذشته هنرمندان دیگری نیز در این حوزه درگذشتند:
مهدی رفعتی (نوازنده پیانو و آهنگساز)
ذوالفقار عسگری پور (دوتارنواز منطقه خراسان)
علیرضا خورشیدفر (نوازنده کنترباس ارکستر سمفونیک تهران و از پایه های اصلی آن)
بهمن بوستان (پژوهشگر موسیقی)
ساسان سپنتا (پژوهشگر موسیقی و زبان شناس)
غلامعلی پورعطایی (نوازنده و خنیاگر منطقه تربت جام)
مرتضی احمدی (خواننده آوازهای کوچه باغی و دوبلور)
میلاد فاضلی (سرپرست ارکستر و نوازنده کی‌بورد)
فرامرز رضاپور ( نوازنده سنتور و قانون و رئیس ا نجمن صنفی هنرمندان موسیقی)
یوسف سلیمی (خواننده و خنیاگر نامی منطقه کرمان)
رحمان مرادی (نوازنده تار و سه‌تار)
نورمحمد درپور (خنياگر و دوتار نواز برجسته منطقه جنوب خراسان)
Inga kommentarer:
Skicka en kommentar