داعش کجا را ویران می‌کند: نمرود، پایتخت اولین پادشاهی جهان

آگوستا مک ماهناستاد باستان شناسی دانشگاه کمبریج

• 14 مارس 2015 - 23 اسفند 1393

هم‌رسانی

نمرود محصول غنای فنون هنری و معماری و یک زیبایی بی همتا در جهان باستان است

سرزمین باستانی که امروزه عراق نامیده می شود به خاطر بسیاری از "اولین های" تاریخ شهرت دارد. بین النهرین اولین نگارش (خط)، اولین شهر، اولین قوانین مدون و اولین پادشاهی (امپراطوری) را به تاریخ بشر عرضه کرده است.

مردم عراق به‌حق به میراث باستانی سرزمین خود، نوآوری ها و تاثیرات آن بر تمدن جهان افتخار می کنند.

تخریب آثار باستانی نمرود که پس از نینوا و موزه موصل تازه ترین مورد از ویران کردن میراث باستانی منطقه توسط گروه داعش است، نه فقط تعرضی به مردم عراق بلکه یک تراژدی بزرگ برای میراث فرهنگی جهان و بشریت است.

نمرود پایتخت اولین پادشاهی تاریخ، پادشاهی آشوری نو بود که در اولین هزاره قبل از میلاد بخش گسترده ای از بین النهرین و خاورمیانه را در قلمرو خود داشت.

نمرود در ۳۵ کیلومتری جنوب شهر موصل واقع شده و مساحت آن حدود ۳.۵ کیلومتر مربع بود. در قلب این شهر بزرگ ارگ یا دژ اصلی قرار داشت که ساختمانهای حکومتی و دینی همه در آنجا ساخته شده بودند. از جمله می توان به قصرهای پادشاهان آشوری و معبد نینورتا، خدای جنگ، و معبد نابو، خدای نگارش، اشاره کرد.

شواهد باستان شناسی نشان می دهد که این نقطه از حدود هزاره ششم قبل از میلاد به عنوان محل سکونت گروهی از مردم منطقه تثبیت شد ولی از حدود سال ۸۸۰ قبل از میلاد توسط آشورناصیرپال دوم یکی از پادشاهان آشوری توسعه یافت و به شهر بزرگ "کالاح" بدل شد که بعدها باستان شناسان آن را نمرود نامیدند.

این شهر تا حوالی سال ۷۰۰ قبل از میلاد کماکان پایتخت و تا سال ۶۱۲ قبل از میلاد و سقوط پادشاهی آشوری نو یک شهر مهم بود.

شکار شیر

قصر آشور ناصیرپال که به قصر شمال غربی نیز مشهور است، اولین بار در سال ۱۸۴۰ میلادی توسط باستان شناس و کاشف بریتانیایی به نام آستین هنری لایارد حفاری شد. در همین حفاریها مجسمه های گاوهای نر بالدار کشف شدند که اکنون در موزه بریتانیا نگهداری می شوند.

آستین هنری لایارد تعداد زیادی از تخته سنگ های دیواره سالن ها و حیاط درونی کاخ ها را نیز کشف کرد. این تخته سنگ های منقش همه از سنگ آهک موجود در منطقه ساخته شده و تصاویری از پادشاه در ضیافت های رسمی ، شکار شیر و یا صحنه هایی از جنگ و مناسک مذهبی روی آنها کنده شده است.

دوره بعدی حفاری در شهر باستانی نمرود در دهه پنجاه و شصت میلادی قرن بیستم و زیر نظر مکس مالووان، همسر آگاتا کریستی نویسنده داستانهای جنایی، انجام شد.

مکس مالووان و همکارانش نقشه های پیچیده کاخ ها، معابد و ارگ شهر را بازسازی کرده و در حفاریهای خود گنجینه بزرگی از مبلمان عاج کاری شده، ظروف و جامهای سنگی، ابزار و وسایل فلزی و صدها تندیس و نقاشی دیواری را کشف کردند.

این گروه باستان شناسی نزدیک ورودی تالار اصلی کاخ که تخت پادشاهی در آن قرار داشته، یک دیواره سنگی منقش را کشف کرد که نقش پادشاه به هنگام عبادت و یک متن به خط میخی آشوری روی آن حک شده بود و ساخت و ساز کاخ و باغهای اطراف آن را تشریح می کرد.

مجسمه های گاوهای بالدار ترکیبی از با ارزش‌ترین عناصر دنیای جانوران با اجزای انسانی‌اند

ضیافت هفتاد هزار نفره

این سنگ‌نوشته که در آن جزییات گرانبهای درها و دروازه های کاخ، تیرهای بزرگ سقف عمارات از جنس چوب سرو و کار صدها استاد کار و هنرمند تشریح شده نشانه منحصر به فردی از غنا و قدرت پادشاهی آشوری نو است.

در این سنگ‌نوشته به یک ضیافت بزرگ و پر تشریفات برای هفتاد هزار مهمان اشاره می شود که برای آن صدها دام و طیور، میوه فراوان و مقدار زیادی آبجو و شراب مهیا شد.

در سایر اطاق ها و تالارهای کاخ ها و معابد اسناد و بایگانی مربوط به امور اداری پادشاهی (امپراطوری) نگهداری می شد. در دهه های هفتاد و هشتاد میلادی اداره میراث باستانی عراق بخش زیادی از کاخ آشور ناصیرپال دوم از جمله دیواره های سنگی تالارهای کاخ را بازسازی و مرمت کرد.

مجسمه های سنگی گاوهای بالدار که نگهبان ورودی تالار ها و حیاط های مهم کاخ بودند در محل اصلی خود نصب شدند. این گاوهای بالدار شاخص ترین و شناخته شده ترین نمادهای دوران تمدن آشوری هستند.

این مجسمه ها ترکیبی از با ارزش ترین عناصر طبیعت در یک نماد امتزاجی‌اند: سر انسان به عنوان نماد شعور، پیکر گاو نر وحشی به عنوان نماد قدرت جسمی و بالهای عقاب به عنوان نماد پرواز و رسیدن به دور دست ها برای رصد و دوری از شیطان.

در جریان بازسازی و مرمت این آثار توسط اداره میراث فرهنگی عراق قبرهای چندین ملکه پادشاهی آشوری نیز کشف شد. هر یک از این مقبره ها حاوی گنجینه بزرگی از جواهر آلات و تاج های طلایی، اشیاء میناکاری ، ظروف و جامهای طلایی و برنزی و ظرف های ساخته شده از عاج بود.

مهارت، ظرافت و زیبایی کار استادکارانی که این اشیا را ساخته اند در مقایسه با سایر تمدنهای باستانی واقعا بی همتا است.

نمرود برای یک دوره طولانی از نقاط مهم گردشگری، پیک نیک های خانوادگی و دیدارهای آموزشی دانش آموزان بود. بازسازی این بناهای تاریخی برای بازدیدکنندگان یک فرصت استثنایی فراهم کرده بود تا ابعاد عمارت ها و زیبایی آن ها را به شیوه ای تجربه کنند که در هیچ موزه ای میسر نیست.

نمرود یگانه است و ساختمانها و آثار هنری موجود در آن بی همتا هستند. تخریب آن برای باستان شناسان، مردم عراق و تمام جهان یک خسارت بزرگ و جبران ناپذیر است.

قطعه سنگ منقشی از نمرود، روح محافظ، در نمایشگاهی در ابوظبی در سال ۲۰۰۱

نمایی از نمرود از تپه های مشرف، سال ۱۹۳۲ قبل از اکتشافات باستان شناسی مهم قرن بیستم

بخشی از آثار باستانی نمرود به نقاط دیگر منتقل شده ولی بخش دیگری در محل باقی ماندند و احتمالا امروزه بسیاری از آنها ویران شده اند. عکس مربوط به خاکروبی در سال ۲۰۰۱ است

هم‌رسانی چگونه می‌توانید این مطلب را به دیگران برسانید؟