معمای اوین؛ خبرنگاران خارجی که در ایران بازداشت شدند
- 6 ساعت پیش
محاکمه جیسون رضائیان، خبرنگار واشنگتن پست در ایران و دو متهم دیگر در شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب در تهران آغاز شده است.
روزنامه واشنگتن پست روز سه‌شنبه ۳۱ تیر ۱۳۹۳ خبر بازداشت آقای رضائیان، خبرنگار این روزنامه را منتشر کرد و نوشت که او به همراه همسرش یگانه صالحی که خبرنگار روزنامه "نشنال" مستقر در امارات متحده عربی است و دو خبرنگار-عکاس که نامی از آنها برده نشد، دستگیر شده اند.
جیسون رضائیان تابعیت دوگانه آمریکایی-ایرانی دارد.
اما او نخستین خبرنگار خارجی یا با تابعیت دوگانه نیست که در ایران بازداشت یا محاکمه شده است. خبرنگاران دیگری هم زندان معروف و مرموز اوین را به چشم دیده اند.
در این یادداشت مروری می کنیم بر ماجرای تعدادی از این خبرنگاران.
دهه شصت
روزنامه لوس آنجلس تایمز روز سوم بهمن ۱۳۶۶ طی گزارشی به چند دستگیری روزنامه‌نگاران در دهه شصت اشاره کرده است. بهانه این مقاله دستگیری جرالد سب، گزارشگر «وال استریت ژورنال» در آن زمان بود.
به نوشته لوس آنجلس تایمز، سینثیا دوایر، خبرنگار آزاد آمریکایی در ماه مه سال ۱۹۸۰ دستگیر و فوریه ۱۹۸۱ آزاد شده بود.
دوایر که نماینده هیچ بنگاه خبری نبود، به جرم جاسوسی طی دوره بحران گروگانگیری سفارت آمریکا در تهران بازداشت شده بود.
راجی صمغ‌آبادی، خبرنگار تایمز، که تابعیت ایرانی داشت هم در نوامبر سال ۱۹۸۰ دستگیر و حتی تهدید به اعدام شد، اما یک هفته بعد از بازداشت درآمد.
بنا به ادعای لوس آنجلس تایمز، در ژوئیه سال ۱۹۸۰، سپاه پاسداران انقلاب، هفت روزنامه‌نگار را به اتهام جاسوسی دستگیر کردند که دو تن از آنها آمریکایی بودند، اما بعد از بازجویی همگی آزاد شدند. یک هفته بعد، یک «کمیته نظامی» آزاد شدن دو آمریکایی را تقبیح کرد و خواستار بازداشت دوباره این دو «جاسوس سیا» شد.
به نوشته لوس آنجلس تایمز، وزارت امور خارجه ایران گفته بود نمی تواند امنیت دویل مک‌مانوس از روزنامه تایمز و جوی راس از واشنگتن پست را تضمین کند. آنها سریعا ایران را ترک کردند. این وزارتخانه گفته بود «نمی‌تواند کنترلی بر کمیته‌های انقلابی داشته باشند... ما بعد از بازداشت روزنامه‌نگاران از آن با خبر می‌شویم.»
راجر کوپر، خبرنگار آزاد بریتانیایی هم در دسامبر سال ۱۹۸۵ بازداشت شد. لوس آنجلس تایمز می‌افزاید که کوپر خبرنگار «فایننشال تایمز» لندن بود که به عنوان مشاور شرکت نفتی آمریکایی کار می‌کرد.
جرالد سب، گزارشگر «وال استریت ژورنال» در فوریه سال ۱۹۸۷ (زمانی که لوس‌آنجلس تایمز گزارش می‌دهد) به اتهام جاسوسی بازداشت شد.
این روزنامه مدعی بود که وزرات خارجه ایران به طور ادواری تعدادی از روزنامه‌نگاران را به ایران دعوت می‌کرد تا در زمان جنگ حس همدردی جهان را جلب کند، «اما جناح تندرو، خبرنگاران را به عنوان جاسوسان غربی می‌دید».
حدود ۵۰ گزارشگر برای دو هفته به تهران دعوت شده بودند تا پیشروی ایران را در جنگ با عراق ببینند. این دعوت در دوره وزارت خارجه علی اکبر ولایتی صورت گرفته بود.
وزارت اطلاعات تحت سرپرستی محمد ری‌شهری، سب را دستگیر کرده و خبرگزاری رسمی ایران او را «جاسوس رژیم صهیونیستی» معرفی کرده بود که با پاسپورت جعلی و با هویت روزنامه‌نگاری وارد ایران شده است.
وزارت اطلاعات، او را یهودی و جاسوس اسرائیل، عراق و آمریکا می‌دانست. پدر این روزنامه‌نگار در همان زمان اعلام کرد که پسرش کاتولیک است.
او چند روز بعد آزاد و از ایران خارج شد. آقای سب اکنون رئیس دفتر واشنگتن «وال استریت ژورنال» است.
زهرا کاظمی
زهرا (زیبا) کاظمی خبرنگار-عکاس ایرانی-کانادایی بود که در بهار سال ۱۳۸۲ برای تهیه گزارش های مصور به ایران سفر کرد، اما در روز دوم تیرماه به هنگام عکس برداری از تجمع خانواده دانشجویان بازداشت شده در مقابل زندان اوین بازداشت شد.
مقامات قضایی ایران گفتند که او را به دلیل عکس برداری از منطقه ممنوعه بازداشت کرده اند.
زندان اوین شهرت (یا در واقع بدنامی) جهانی دارد و برای بسیاری از مخاطبان رسانه ها و حتی روزنامه نگاران معمایی است.
خانم کاظمی چندین روز در این زندان در بازداشت دادستانی تهران و نیروی انتظامی ماند و چند روز بعد به بیمارستان منتقل شد و در اثر ضربه مغزی درگذشت.
سعید مرتضوی، دادستان وقت تهران متهم است که در حوادث منجر به مرگ خانم کاظمی دست داشته است، اما او این اتهامات را تکذیب می کند.
رکسانا صابری
رکسانا صابری، یکی دیگر از روزنامه‌نگاران با دو ملیت ایرانی-آمریکایی بود که در بهمن ۱۳۸۷ دستگیر شد. خبر دستگیری او یک ماه بعد در اسفندماه اعلام شد. او برای شبکه رادیویی آر پی ان کار می‌کرد و برای فعالیت‌های خبری از دولت وقت ایران مجوز داشت.
به گفته رضا صابری، پدر او، "بهانه" بازداشتش "خرید شراب" بود. اما بعدا اتهام او جاسوسی اعلام شد و طی دادگاهی به هشت سال زندان محکوم شد.
رکسانا صابری اردیبهشت ۱۳۸۸ پس از حکم دادگاه تجدید نظر، با تقلیل حکم زندان، آزاد شد و ایران را ترک کرد.
خبرنگار انگلیسی-یونانی
با وقوع اعتراضات خیابانی به نتایج دهمین انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۸۸، گستردگی بازداشت‌های فعالین سیاسی و روزنامه‌نگاران چشگمیر بود. در این میان، خبرنگاران خارجی نیز در امان نماندند.
بنا به گزارش «واشنگتن تایمز» به نقل از ایرنا، جیسون فودن یا لاسون آثاناسادیس هنگام ترک ایران بازداشت شد. این خبرنگار با دو تابعیت انگلیسی و یونانی، برای پوشش خبری انتخابات ۸۸ به ایران سفر کرده بود.
طبق گفته رویترز، این روزنامه‌نگار یونانی در تهران به اتهام «فعالیت‌های غیرقانونی» بازداشت شد.
سخنگوی وزارت خارجه وقت یونان به خبرگزاری رویترز گفت: «تایید می‌کنیم که او دستگیر شده و برای آزادی او با مقامات ایرانی در تماس هستیم.»
مسئولان ایرانی مدعی بودند که زمان مقرر ویزای فودن تمام شده بود.
فودن پس از مدتی کوتاه آزاد شد و ایران را ترک کرد.
مازیار بهاری
مازیار بهاری یکی دیگر از روزنامه‌نگارانی بود که روز ۳۱ خرداد ۱۳۸۸ در جریان ناآرامی‌های پس از انتخابات ریاست جمهوری ایران بازداشت شد. او تابعیت ایرانی-کانادایی داشت و خبرنگار مجله نیوزویک بود.
مقام‌های امنیتی ایران او را به عضویت در شبکه ای متهم کردند که به گفته آنها قصد براندازی حکومت این کشور را داشت. او همچنین به ارسال اخبار غیرواقعی، شرکت در تجمع های غیرقانونی و نگهداری از اسناد طبقه بندی شده متهم شد.
اظهارات آقای بهاری تحت عنوان "اعترافات" از تلویزیون ایران پخش شد، هر چند او پس از آزادی گفت که تحت فشار و شکنجه مجبور به "اعتراف" شده بود.
آقای بهاری پس از تحمل ۱۱۸ روز در انفرادی سرانجام ۲۸ مهر ۱۳۸۸ آزاد شد. ایران را ترک کرد و به لندن رفت.
دادگاه بعدا او را به تحمل «۵ سال حبس به جهت اجتماع و تبانی با قصد ارتکاب جرائم علیه امنیت کشور، ۴ سال حبس به جهت جمع آوری و نگهداری اسناد محرمانه و طبقه بندی شده، ۱ سال حبس به جهت فعالیت تبلیغی علیه نظام، ۲ سال حبس جهت توهین به رهبر انقلاب، ۶ ماه حبس جهت توهین به رئیس جمهور و ۱ سال حبس جهت اخلال در نظم عمومی و ۷۴ ضربه شلاق» محکوم کرد.
دو خبرنگار آلمانی
سال ۱۳۸۹ با اوجگیری خبر سنگسار سکینه آشتیانی، بار دیگر خبر بازداشت دو خبرنگار خارجی منتشر شد.
سکینه آشتیانی، به اتهام زنای محصنه به سنگسار محکوم شده بود، اما صدور این حکم واکنش گسترده و بین‌المللی را در پی داشت.
بنا به گزارش‌ها، دو خبرنگار آلمانی با روادید توریستی به ایران آمده و برای تهیه گزارشی از آشتیانی به تبریز رفته بودند، اما پیش از مصاحبه با پسر آشتیانی، در روز ۱۹ مهر ۸۹ دستگیر شدند.
آنها متهم شدند که قوانین ایران را نقض کردند زیرا با ویزای توریستی به ایران آمدند و حق کار به عنوان خبرنگار را نداشتند.
این دو خبرنگار بعدا با پرداخت جزای نقدی بدل از حبس از زندان آزاد شدند و همراه گیدو وستروله، وزیر امور خارجه آلمان که به ایران سفر کرده بود به کشور خود باز گشتند.
محسنی اژه‌ای، سخنگوی قوه قضائیه، به خبرنگاران گفت: «مشخص شده که این دو نفر، خبرنگار نیستند و یا مدرک خبرنگاری در دست نداشتند و به عنوان توریست وارد کشور شده بودند.»
این دو خبرنگار در یک برنامه تلویزیونی به اشتباه خود برای راه انداختن کمپین بین‌المللی علیه سنگسار آشتیانی اعتراف کردند.
پس از این اعتراف تلویزیونی، دادگاه انقلاب آنها را مستحق تخفیف در مجازات و برخورداری از رافت اسلامی دانست و با محکوم شدن به جزای نقدی آزاد شدند و به آلمان بازگشتند.
Inga kommentarer:
Skicka en kommentar