اعضای خبرگان قانون اساسی چه سرنوشتی یافتند؟
- 3 ساعت پیش
MASHREGHNEWS
مجلس خبرگان قانون اساسی که از ۲۸ مرداد تا ۲۴ آبان سال ۱۳۵۸ مسئولیت تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی را عهده‌دار بود ۷۳ عضو از طیف‌های مختلف سیاسی اعم از حزب جمهوری اسلامی، نهضت آزادی، سازمان مجاهدین خلق، حزب توده و سایر گروه‌های مذهبی و غیرمذهبی فعال در عرصه سیاسی کشور داشت؛ گروه‌هایی که بسیاری از آنها در سال‌های بعد، از دایره حاکمیت به بیرون رانده و رهبران و اعضای بعضی از آنها به شدت سرکوب شدند.
اما اعضای مجلس خبرگان قانون اساسی که در اولین انتخابات بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به این مجلس راه یافته بودند چه سرنوشتی یافتند؟
برخلاف چهار دوره مجلس «خبرگان رهبری»، در مجلس خبرگان «قانون اساسی» یک نماینده زن و چهار نماینده از اقلیت‌های دینی زرتشتی، کلیمی و مسیحی حضور داشتند. اکثر احزاب و گروه‌هایی که سهمی در مبارزه با حکومت سابق و پیروزی انقلاب ۵۷ داشتند پس از فرایندهای ائتلافی لیست ارائه دادند و در نهایت خبرگانی شکل گرفت که قانون اساسی کشور را تدوین کرد. قانونی که هرچند در دوره‌ای مورد بازنگری قرار گرفت، اما شاکله اصلی آن حفظ شد و همچنان در ایران حاکم است.
در نگاهی اجمالی به سرنوشت اعضای مجلس خبرگان قانون اساسی، ترور، حصر، زندان و خانه‌نشینی حرف اول را می‌زند. به عبارت دیگر تدوین‌کنندگان قانون اساسی جمهوری اسلامی جز چند نفر که همچنان در داخل حاکمیت و در مسندهای حکومتی حضور دارند، بقیه یا توسط مخالفین حکومت ترور شدند، یا توسط حکومت زندانی شدند و در حصر قرار گرفتند یا از حضور در عرصه‌های سیاسی و مدیریتی فاصله گرفتند و خانه‌نشین شدند.
طالقانی و قاسملو
وضعیت دو نفر از اعضای خبرگان قانون اساسی اما متفاوت از بقیه بود. عبدالرحمن قاسملو که از آذربایجان غربی به خبرگان قانون اساسی راه یافته بود، اما در این مجلس شرکت نکرد و سید محمود طالقانی که پیش از به سرانجام رسیدن تدوین قانون اساسی درگذشت.
آقای طالقانی که پس از ترور مرتضی مطهری، رئیس شورای انقلاب شده بود، همزمان با عضویت در مجلس خبرگان قانون اساسی، امام‌جمعه تهران بود. اما عمر او به پایان دوره این مجلس قد نداد و ۱۹ شهریورماه ۵۸ درگذشت. مرگ او مبهم خوانده شد و مهدی طالقانی، فرزند او در سی و ششمین سالگرد درگذشت پدرش به هفته‌نامه صدا گفت که چند روز از قبل از درگذشت آقای طالقانی، منزل مسکونی او در خیابان سمیه مورد سرقت قرارگرفته و تعدادی اسناد ربوده شده بود. در روز مرگ او هم تلفن‌های خانه سمیه و همچنین خانه شمیران که محل رجوع مردمی بود به طور همزمان قطع بودند. به گفته مهدی طالقانی، اجازه کالبدشکافی به آنها داده نشد و گفته شد که نمی‌شود یک روحانی و مرجع عالی‌قدر را کالبدشکافی کرد. آقای طالقانی از مخالفان سرسخت اصل ولایت‌فقیه بود.
اما عبدالرحمن قاسملو، رهبر حزب دموکرات کردستان ۲۲ تیرماه ۱۳۶۸ و در حین مذاکره با نمایندگان جمهوری اسلامی در وین ترور شد. بر اساس گزارش‌ها او به دلیل شروع جنگ در کردستان و غیرقانونی اعلام شدن حزب متبوعش از سوی حکومت در مجلس خبرگان قانون اساسی حضور نیافته بود.
_______________________
مغضوبان حکومت
_______________________
هفت عضو خبرگان قانون اساسی در سال‌های بعد به منتقد حکومت تبدیل و متعاقب آن مغضوب حکومت شدند و سرنوشت آنها با زندان، حصر و یا فرار از ایران و تبعید رقم خورد.
منتظری
آیت‌الله حسینعلی منتظری، رئیس مجلس خبرگان قانون اساسی که نقشی اساسی در گنجاندن اصل ولایت‌فقیه در این قانون داشت و چهار جلد کتاب در همین زمینه منتشر کرد در سال ۱۳۶۴ از سوی مجلس خبرگان رهبری به عنوان جانشین آیت‌الله خمینی انتخاب شد. آیت‌الله منتظری رئیس مجلس خبرگان بود، اما اداره مجلس عملا بر عهدهٔ نائب رئیس (محمد بهشتی) بود. اما ۴ سال بعد و در پی بروز اختلاف میان او و آیت‌الله خمینی در خصوص اعدام گسترده زندانیان سیاسی و بازداشت مهدی هاشمی، از این سمت عزل شد. او به یکی از صریح‌ترین و مهم‌ترین روحانیون منتقد جمهوری اسلامی تبدیل شد و پس از روی کار آمدن آیت‌الله خامنه‌ای، صلاحیت مرجعیت رهبر جدید جمهوری اسلامی را زیر سؤال برد و در نهایت به مدت پنج سال در خانه‌اش در قم در حصر خانگی قرار گرفت.
آیت‌الله منتظری در سن ۸۷ سالگی و در دی‌ماه ۱۳۸۸ در قم در حالی درگذشت که تا واپسین روزهای زندگی خود دست از انتقاد از حکومت برنداشت. از او به‌عنوان رهبر معنوی جنبش سبز، جنبش اعتراضی پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ نام برده می‌شد.
طاهری
اما او تنها عضو مجلس خبرگان قانون اساسی نبود که مغضوب حکومت شد. جلال‌الدین طاهری حسین‌آبادی معروف به طاهری اصفهانی هم که به نمایندگی از اصفهان در مجلس خبرگان قانون اساسی حضور داشت، مسیری مشابه را طی کرد. او چندین دوره نماینده اصفهان در مجلس خبرگان رهبری و اولین امام‌جمعه شهر اصفهان بود که ۱۷ تیرماه سال ۱۳۸۱ با انتشار نامه‌ای سرگشاده خطاب به مردم ایران از امامت جمعه اصفهان استعفا داد. او در این نامه با انتقاد از «لاف زدن و گزاف گفتن و تزویر نمودن و حریم خصوصی افراد را شکستن و از جمعیت‌های خیابانی سان دیدن» مسئولان حکومتی، به تخطئه «اهرم‌های مطلقه نامتناهی و مادام‌العمر نامحدود» قدرت در نظام حکومتی ایران پرداخت. آقای طاهری به انتقاد شدید از حکومت در برخورد با آیت‌الله منتظری، مسئله قتل‌های زنجیره‌ای روشنفکران، حمله به کوی دانشگاه در تیرماه ۱۳۷۸ و «ذبح نامطبوع مطبوعات و حبس نامشروع اصحاب نشریات و نظارت جناحی ناصواب و نامعقول استصوابی و دادگاه نامقبول روحانیت و فلج کردن دولت و بافت نامطلوب شورای مصلحت» پرداخت و هشدار داد که حکومت ایران با ظلم پایدار نخواهد ماند.
دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی در نامه‌ای به مطبوعات انتشار نامه آقای طاهری را ممنوع اعلام کرد. اما او روز ۲۷ دی ۱۳۸۱ نامه‌ای به ۱۰ مرجع تقلید (آقایان شبیری زنجانی، وحید خراسانی، تبریزی، بهجت، فاضل لنکرانی، مکارم شیرازی، صافی گلپایگانی، صانعی، موسوی اردبیلی و نوری همدانی) نوشت و خواستار رفع حصر آقای منتظری شد.
آقای طاهری در جریان اعتراضات پس از انتخابات جنجال‌برانگیز خرداد ۱۳۸۸ به صف معترضان پیوست و اعلام کرد که «هم‌صدا با اکثریت مردمِ رأی باخته، این انتخابات را مخدوش و آن را باطل و تصدی مجدد رئیس دولت را برای دور بعد نامشروع و غاصبانه» می‌داند. او به یکی از روحانیون سرشناس منتقد حکومت تبدیل شد. آقای طاهری در انتخابات ریاست جمهوری سال ۷۶ از حامیان سید محمد خاتمی و در سال ۸۸ از حامیان میرحسین موسوی بود. او بارها در نماز جمعه اصفهان مورد حمله نیروهای لباس شخصی قرار گرفت، بیت و خانواده‌اش تحت‌فشارهای امنیتی قرار گرفتند و فرزندش بازداشت و به زندان، شلاق و تبعید محکوم شد. آقای طاهری روز ۱۲ خرداد ۱۳۹۲ در اصفهان درگذشت.
سحابی
عزت‌الله سحابی، رئیس شورای فعالان ملی و مذهبی و یکی از چهره‌های معروف منتقد حکومت هم عضو مجلس خبرگان قانون اساسی بود. او در اولین دوره مجلس شورای اسلامی از حوزه انتخابیه تهران انتخاب شد و رئیس سازمان برنامه‌وبودجه در دولت مهدی بازرگان هم بود. آقای سحابی در سال ۱۳۷۱ نشریه ایران فردا را که از مهم‌ترین نشریات منتقد حکومت بود منتشر کرد. نشریه‌ای که در اردیبهشت سال ۷۹ همزمان با توقیف بیش از ۱۸ روزنامه و نشریه در ایران توقیف شد. او در سال ۱۳۶۹ و پس از انتشار نامه معروف به ۹۰ امضایی خطاب به اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس‌جمهور وقت بازداشت و تحت بازجویی و فشارهای سنگین قرار گرفت. عزت‌الله سحابی در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۷۶ از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت شد. او بار دیگر در سال ۱۳۷۹ بازداشت شد و دو سال بعد و پس از آزادی اعلام کرد که ۱۸ ساعت مداوم تحت بازجویی قرار می‌گرفته و او را شکنجه سفید کرده‌اند. آقای سحابی بار دیگر و در سال ۱۳۸۹ به دو سال حبس محکوم شد.
او در فروردین‌ماه ۱۳۸۹، در نامه‌ای سرگشاده ضمن انتقاد شدید از نحوه رفتار با زندانیان زن و مرد در دوره بعد از انتخابات ریاست جمهوری دهم، از خدا خواسته بود که یا اوضاع کشور را دگرگون کند و یا «مرگ او را برساند». آقای سحابی روز ۱۰ خرداد ۱۳۹۰ در بیمارستان مدرس تهران درگذشت.
بیت اوشانا
سرگن بیت اوشانا نماینده آشوریان و کلدانی‌ها در خبرگان قانون اساسی، در دوره اول مجلس (که هنوز مجلس شورای ملی خوانده می‌شد و از ابتدای مجلس دوم به مجلس شورای اسلامی تغییر نام یافت)، نماینده آشوریان ایران بود. او رئیس کمیسیون بهداری مجلس بود، اما بازداشت و به همکاری با حزب توده متهم شد. آقای بیت اوشانا به دلیل وضعیت وخامت جسمی و بیماری از زندان آزاد شد، اما دیگر در مجلس حضور نیافت. او پس از آزادی از زندان در خانه بستری بود تا اینکه در سال ۱۳۶۷ درگذشت.
گلزاده غفوری
علی گلزاده غفوری، روحانی و حقوقدانی بود که پس از خبرگان قانون اساسی، عضو دوره اول مجلس شد. دو پسر، یک دختر و داماد او در دهه ۶۰ اعدام شدند و او دوران نمایندگی مجلس را با تحصن در این نهاد قانون‌گذاری به پایان برد. احمد سلامتیان در مصاحبه‌ای درباره او گفته است: "گلزاده غفوری دو بار در مجلس تحصن کرد، بار اول در اوایل سال ۱۳۶۰ اتفاق افتاد؛ زمانی که به برخی از نمایندگان در صحن علنی مجلس حملاتی صورت گرفت و تعدادی از نمایندگان بر روی دیگر نمایندگان اسلحه کشیدند. در آن زمان عده‌ای از نمایندگان نزدیک به ۲۰ نفر از جمله من، مهندس بازرگان، معین‌فر و دکتر گلزاده غفوری در مورد این مسئله و عدم امنیتی که برای نمایندگان وجود داشت، دست به تحصن در مجلس زدیم، اما هیئت‌رئیسه مجلس در این مورد حمایتی درخور انجام نداد. برای گلزاده غفوری تحصن دیگری بعد از حوادث خرداد ۱۳۶۰ پیش آمد، زمانی که من دیگر به مجلس نمی‌رفتم. آقای غفوری به خاطر اینکه فرزندانشان را بازداشت کرده بودند، در یک گوشه راهرو مجلس چندین ماه تحصن کردند، اما بااین‌وجود فرزندان ایشان هر دو همان زمان اعدام شدند. بعد از آن ایشان تا پایان دوره نمایندگی در مجلس در یک شرایط حصر و تحصن به سر برد، در واقع بعد از ۳۰ خرداد ۱۳۶۰ ایشان عملاً از حق نمایندگی محروم شد و نتوانست وظائف نمایندگی خود را انجام دهد. در دوران تحصن بسیاری خواستند او را از مجلس بیرون کنند و اجازه ندهند تحصنش ادامه پیدا کند، اما هاشمی رفسنجانی به‌عنوان رئیس مجلس هرگز این اجازه را به کسی نداد".
آقای گلزاده غفوری ۱۱ دی‌ماه ۱۳۸۸ در حالی درگذشت که لباس روحانیت را کنار گذاشته بود.
بنی صدر
ابوالحسن بنی‌صدر از دیگر اعضای مجلس خبرگان قانون اساسی بود. او نخستین رئیس‌جمهور ایران بود که در خرداد ۱۳۶۰ توسط مجلس برکنار شد. آقای بنی صدر ابتدا در تیر ۵۸ به معاونت وزارت اقتصاد و دارایی و سپس در ماه آبان به سمت وزیر اقتصاد و دارایی منصوب شد مدتی بعد از استعفای دولت موقت مهدی بازرگان، او با حمایت جامعه روحانیت مبارز کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری شد و به عنوان اولین رئیس‌جمهور ایران به قدرت رسید. آقای بنی‌صدر پس از برکناری توسط مجلس، از ایران خارج شد و به مخالفت با جمهوری اسلامی پرداخت. او در حال حاضر در کشور فرانسه اقامت دارد.
شیخ علی تهرانی
علی مرادخانی ارگنه معروف به شیخ علی تهرانی، همسر خواهر آیت الله علی خامنه‌ای، رهبر فعلی جمهوری اسلامی است که از خراسان به مجلس خبرگان قانون اساسی راه یافته بود.
اما او بعدازاین مجلس زندانی شد و در خانه خود تحت نظر قرار گرفت. آقای مرادخانی در فروردین‌ماه ۱۳۶۳ مخفیانه به عراق گریخت و چندین سال در رادیو و تلویزیون فارسی‌زبان بغداد، به تبلیغ علیه نظام جمهوری اسلامی پرداخت. او در سال ۱۳۷۴ به ایران بازگشت و به ۲۰ سال زندان محکوم شد ولی در سال ۱۳۸۴ آزاد شد.
_______________________
'شهیدان' حکومت
_______________________
۹ عضو خبرگان قانون اساسی در همان سال‌های اولیه انقلاب توسط گروه‌های مخالف حکومت ترور شدند.
بهشتی
محمد بهشتی، نائب رئیس خبرگان قانون اساسی پس از پایان دوره این مجلس با حکمی از سوی آیت‌الله خمینی ریاست دیوان عالی کشور را بر عهده گرفت و عالی ترین مقام قضایی وقت شد. او دوم تیرماه سال ۶۰ و به دنبال برکناری ابوالحسن بنی‌صدر از سمت ریاست جمهوری، به‌اتفاق اکبر هاشمی رفسنجانی و محمدعلی رجایی عضو شورای موقت ریاست جمهوری شد، اما تنها چند روز بعد یعنی در هفتم تیرماه همین سال در جریان انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی کشته شد.
آیت
حسن آیت، عضو هیئت‌رئیسه و دبیر مجلس خبرگان قانون اساسی بود که به نمایندگی از اصفهان در خبرگان قانون اساسی حضور داشت. او عضو حزب زحمتکشان ملت ایران و عضو شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی هم بود. او پس از مجلس خبرگان قانون اساسی، نماینده تهران در اولین دوره مجلس شد، اما روز ۱۴ مرداد ۱۳۶۰ در مقابل منزل مسکونی‌اش در مرکز تهران ترور شد. برخی رسانه‌ها نوشتند که سازمان مجاهدین خلق با ۶۰ گلوله او را ترور کرده است.
عضدی
حسن عضدی که عضو هیئت‌رئیسه و منشی خبرگان قانون اساسی بود بعدها به ریاست سازمان سنجش آموزش کشور و سپس معاونت وزارت فرهنگ و آموزش عالی رسید. او که نماینده استان گیلان در خبرگان قانون اساسی بود، روز هفتم تیر ۱۳۶۰ در جریان بمب‌گذاری در دفتر حزب جمهوری اسلامی کشته شد.
مدنی
جماران
میراسدالله مدنی دهخوارقانی، امام‌جمعه تبریز بود که در سال ۱۳۶۰ حین اقامه نماز، مورد سوءقصد قرارگرفته و کشته شد. از او در ایران با عنوان «دومین شهید محراب انقلاب اسلامی» یاد می‌شود. او نماینده همدان در خبرگان قانون اساسی بود.
صدوقی
محمد صدوقی، امام‌جمعه یزد بود که ۱۱ تیرماه ۱۳۶۱ در نماز جمعه این شهر و در اثر یک عملیات انتحاری کشته شد که گفته می شد یکی از اعضای سازمان مجاهدین خلق عامل آن بوده است.
باهنر
محمدجواد باهنر به نمایندگی از کرمان در خبرگان قانون اساسی حضور داشت. او نماینده تهران در دوره اول مجلس و دومین نخست‌وزیر بعد از انقلاب بعد از برکناری ابوالحسن بنی‌صدر بود که در انفجار هشت شهریور ۱۳۶۰ به‌اتفاق محمدعلی رجایی، رئیس جمهور وقت کشته شد.
دستغیب
سیدعبدالحسین دستغیب، نماینده ولی‌فقیه و امام‌جمعه شیراز بود که ۲۰ آذر ۱۳۶۰ پس از اقامه نماز در یک حمله انتحاری ترور شد و "سومین شهید محراب" نام گرفت. گفته می شود که این حمله کار اعضای سازمان مجاهدین خلق بوده است.
بشارت
محمدتقی بشارت که از کهگیلویه و بویراحمد در خبرگان قانون اساسی حضور داشت، نماینده آیت الله خمینی در گچساران و همچنین در جهاد سازندگی شد. او سرپرستی بنیاد شهید و کمیته انقلاب اسلامی سمیرم را نیز بر عهده داشت. آقای بشارت در دوره اول مجلس شورای اسلامی نماینده سمیرم بود که ۷ دی‌ماه ۱۳۶۰ ظاهرا توسط مجاهدین خلق کشته شد.
هاشمی‌نژاد
سیدعبدالکریم هاشمی‌نژاد، دبیر حزب جمهوری اسلامی در مشهد بود و هفت مهر ۱۳۶۰ ظاهرا به دست اعضای سازمان مجاهدین خلق و در محل دفتر این حزب در مشهد کشته شد.
_______________________
آیت‌الله‌های قم
_______________________
از اعضای مجلس خبرگان قانون اساسی، یک نفر رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه و امام جمعه قم بود و پنج نفر مراجع تقلید ساکن قم هستند.
جماران
علی‌اکبر فیض آلنی معروف به علی‌اکبر مشکینی، رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و امام‌جمعه قم تا زمان فوت بود. او در تیرماه ۱۳۶۲ یعنی از زمان تأسیس مجلس خبرگان رهبری به ریاست این مجلس منصوب شد و تا سال ۱۳۸۶ که بر اثر بیماری درگذشت همین سمت را داشت. آقای مشکینی از روحانیون محافظه‌کار و از حامیان آیت‌الله خامنه‌ای بود و پس از انتخابات مجلس هفتم که به دلیل ردصلاحیت‌های گسترده و تحصن گروهی از نمایندگان مجلس ششم جنجال‌برانگیز بود، در نماز جمعه قم گفت که امام زمان، نمایندگان مجلس هفتم را تأیید کرده است. سخنان او انتقادات و واکنش‌های بسیاری به دنبال داشت. او گفته بود: "بازگشایی مجلس هفتم را به خود مجلسیان و رهبر معظم انقلاب تبریک می‌گویم و تشکر ویژه از حضرت بقیه‌الله (عج) دارم که وقتی هفت ماه پیش در شب قدر فرشتگان الهی لیست اسامی نمایندگان مجلس هفتم و نام و آدرس آنها را به حضرت دادند، حضرت هم همه آنها را امضا کردند". آقای مشکینی همچنین از حامیان نظارت استصوابی شورای نگهبان بود و در دفاع از ردصلاحیت‌های گسترده توسط این شورا گفته بود: "در زمان‌های قدیم آرد را الک می‌کردند تا فضله موش را از آن جدا کنند، شورای نگهبان هم باید کاندیداها را الک کند".
آیت الله لطف‌الله صافی گلپایگانی یکی از این مراجع تقلید ساکن قم است که در سال ۱۳۵۹ از سوی آیت‌الله خمینی به‌عنوان دبیر شورای نگهبان منصوب شد و هشت سال این سمت را عهده‌دار بود تا تیر ۱۳۶۷ که استعفا داد. آیت‌الله مؤمن علت استعفای او را اعتراض به عدم بازشماری انتخابات مجلس سوم در تهران و تأیید انتخابات تهران از سوی آیت‌الله خمینی عنوان کرده است. او حامی ولایت‌فقیه است، حساسیت شدیدی بر مسائل اجتماعی و فرهنگی دارد و در دولت محمود احمدی‌نژاد منتقد نظریه مکتب ایرانی و جشن استقبال نوروز بود و در دولت فعلی منتقد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سیاست‌های فرهنگی دولت است.
آیت الله عبدالله جوادی آملی، مدرس حوزه علمیه قم و از مراجع تقلید شیعه است که دوره‌های اول و دوم خبرگان رهبری هم عضویت داشت. او در بهمن ۱۳۶۷ نماینده آیت‌الله خمینی برای ارائه پیام بنیان‌گذار جمهوری اسلامی به میخائیل گورباچف بود. آقای جوادی آملی همچنین عضو شورای عالی قضایی بود و هم‌اکنون عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم است، اما در جلسات این تشکل شرکت نمی‌کند. صریح‌ترین موضع‌گیری سیاسی وی حمایت از نامزدی علی‌اکبر ناطق نوری در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۷۶ بود. او در انتخابات سال ۸۴ هم از نامزدی اکبر هاشمی رفسنجانی حمایت کرد که با حضور و واکنش معترضانه بعضی طلاب هواداران محمود احمدی‌نژاد در جلسات درسی مسجد وی و شعار حامیان وی در نماز جمعه علیه جوادی آملی همراه شد. آقای جوادی آملی امام‌جمعه موقت قم بود که ۶ آذر ۱۳۸۸ از این سمت کناره‌گیری کرد.
آیت الله ناصر مکارم شیرازی هم از مراجع تقلید در قم است که پس از خبرگان قانون اساسی در هیچ مسند حکومتی حضور نداشت. ممنوعیت ارتباط با سایت‌ها و رسانه‌های خارجی از فتواهای مشهور او است. آقای مکارم شیرازی از مخالفان وزارت زنان و حضور زنان در ورزشگاه و از موافقان تفکیک جنسیتی است. او بعد از انتخابات سال ۸۸ خواستار تعیین تکلیف بازداشت‌شدگان شد.
آیت الله جعفر سبحانی از مراجع تقلید و اساتید حوزه علمیه قم است. او از تعداد زیاد کاندیداهای خبرگان رهبری در انتخابات اخیر این مجلس انتقاد کرده و بر اساس گزارشی که وب‌سایت انتخاب منتشر کرده، گفته بود: «بعضی جایگاه خبرگان را خیلی سطح پایین گرفته‌اند و منظور ما از خبرگان رهبری در قانون اساسی، هیچ‌گاه چنین سطح و وضعی نبود.»
میرکریم موسوی کریمی معروف به سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی از مراجع تقلید نزدیک به اصلاح‌طلبان به شمار می‌رود و در دوره اول مجلس خبرگان رهبری هم عضو بود. او رئیس شورای عالی قضایی ایران و رئیس دیوان عالی کشور از سال ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۸ بود و اکنون ریاست دانشگاه مفید در قم را بر عهده دارد. آیت الله موسوی اردبیلی از منتقدان رفتارهای حکومت با معترضان انتخابات جنجال‌برانگیز خرداد ۸۸ بود و در بیانیه‌هایی از این رفتارها انتقاد کرد.
_______________________
در دایره نظام
_______________________
از دیگر اعضای مجلس خبرگان قانون اساسی برخی همچون محمد یزدی همچنان از افراد پرنفوذ در حکومت هستند.
آقای یزدی، رئیس دوره پیشین مجلس خبرگان رهبری، عضو شورای نگهبان، دبیر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و دبیر شورای عالی حوزه‌های علمیه است که در انتخابات اخیر مجلس خبرگان رهبری که در هفتم اسفند ماه برگزار شد نتوانست آرای مردم را کسب کند. او نماینده دوره‌های اول و دوم مجلس شورای اسلامی، عضو شورای بازنگری قانون اساسی و از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۸ رئیس قوه قضائیه ایران بوده است. آقای یزدی پس از شکست سنگین در انتخابات مجلس سوم در تهران و با استعفای آقای صافی گلپایگانی، به عنوان عضو فقیه شورای نگهبان منصوب شد. او یکی از روحانیون تندرو و محافظه‌کار به شمار می‌رود.
هادی باریک‌بین از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۹۳ نماینده ولی‌فقیه در استان قزوین و امام‌جمعه شهر قزوین بوده است. وی در دوره های اول و چهارم مجلس خبرگان رهبری عضو بوده و اکنون نیز نماینده قزوین در مجلس خبرگان رهبری است.
سید محمدعلی موسوی جزایری نماینده ولی فقیه در استان خوزستان و امام‌جمعه شهر اهواز است. او در حال حاضر عضو مجلس خبرگان رهبری است.
سید جعفر کریمی دیوکلایی که از مازندران در مجلس خبرگان قانون اساسی حضور داشت در حال حاضر رئیس شورای استفتائات رهبر جمهوری اسلامی است. او نمایندگی آیت‌الله خمینی در شورای عالی اقتصاد و ریاست دادگاه عالی انتظامی قضات در سال ۱۳۶۱ را بر عهده داشته و در دوره‌های اول و سوم عضو مجلس خبرگان رهبری بوده است. او همچنین عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم است.
محمدجواد حجتی کرمانی اولین امام‌جمعهٔ شهر کرمان در سال‌های پس از انقلاب بود و بعد از خبرگان قانون اساسی، در چند دوره به نمایندگی مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری رسید. او مشاور آیت‌الله خامنه‌ای در زمان ریاست‌جمهوری‌اش و عضو هیئت‌علمی و هیئت‌امنای دائره‌المعارف بزرگ اسلامی بود. آقای حجتی کرمانی در حال حاضر عضو شورای عالی مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی است. او برای انتخابات پنجمین دوره مجلس خبرگان رهبری ثبت نام کرد، ولی رد صلاحیت شد.
سیدعلی اکبر قریشی نماینده آذربایجان غربی در دوره‌های اول، دوم و چهارم مجلس خبرگان رهبری عضو بوده و در دوره جدید هم حضور دارد. او نمایندگی آیت‌الله خمینی در جهاد سازندگی استان آذربایجان غربی را برعهده داشته و مسئول نهاد رهبری در دانشگاه ارومیه بود. فرزند وی سید مهدی قریشی هم‌اکنون نماینده ولی‌فقیه و امام‌جمعه ارومیه است.
عباس شیبانی به وزارت کشاورزی و نمایندگی پنج دوره مجلس شورای اسلامی رسید. او کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری دوره‌های دوم و پنجم بود و در حال حاضر عضو شورای شهر تهران است.
سیدمحمد خامنه‌ای، برادر بزرگ آیت‌الله علی خامنه‌ای و رئیس بنیاد ایران‌شناسی و بنیاد حکمت اسلامی صدرا است. او در دوره‌های اول و دوم مجلس شورای اسلامی به‌عنوان نماینده خراسان حضور داشت.
سیدموسی موسوی قهدریجانی نماینده کرمانشاه در مجلس خبرگان قانون اساسی بود که بعد از پایان کار این مجلس به سمت نماینده آیت‌الله خمینی در غرب کشور منصوب شد. او در حال حاضر قائم‌مقام مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی است.
جلال‌الدین فارسی، عضو ستاد انقلاب فرهنگی و نماینده دوره دوم مجلس شورای اسلامی بود. او نخستین نامزد حزب جمهوری اسلامی در اولین انتخابات ریاست جمهوری در ایران بود، اما پس از اینکه در مورد "ایرانی‌الاصل" بودنش تردیدهایی مطرح شد، از نامزدی در انتخابات کناره‌گیری کرد. آقای فارسی در سال ۱۳۷۱ در پی یک درگیری، شخصی به نام محمدرضا رضاخانی را با اسلحه شکاری هدف قرار داد و به قتل رساند. دادگاه این قتل را از قتل غیر عمد تشخیص داد. او مواضع تندی علیه معترضان در سال ۱۳۸۸ و رهبران جنبش سبز داشت.
سیدکاظم اکرمی نماینده دور اول مجلس شورای اسلامی بود و سپس به ریاست دانشگاه تربیت‌معلم و وزارت آموزش و پرورش در دولت دوم میرحسین موسوی رسید. او از سیاست کناره گرفت و در حال حاضر مسئول موسسه آموزش عالی غیردولتی – غیرانتفاعی ارشاد دماوند است و در دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات تدریس می‌کند. آقای اکرمی در انتخابات مجلس ششم کاندیدا بود، اما در دور دوم شکست خورد. وی همچنین عضو شورای مرکزی انجمن اسلامی معلمان است.
منیره علی معروف به منیره گرجی، تنها زن عضو مجلس خبرگان قانون اساسی بود که پس از پایان دوره این مجلس راهی حوزه علمیه خدیجه در تهران و مرکز تربیت‌معلم شهید رجایی شد و به تدریس فقه، تفسیر احکام و اخلاق و درس عرفان پرداخت. خانم گرجی در هیچ سمت سیاسی حضور نیافت و در حال حاضر به دلیل کهولت سن خانه‌نشین است.
_______________________
سایرین
_______________________
سیدحسن طاهری خرم‌آبادی عضو مجلس خبرگان رهبری، امام‌جمعه موقت تهران و عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بود که دوره چهارم شورای نگهبان به‌عنوان یکی از فقهای این شورا منصوب شد. او نمایندگی آیت‌الله خمینی در امور حج و زائران بیت‌الله الحرام و همچنین نمایندگی او در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را برعهده داشته. آقای طاهری خرم‌آبادی مدتی نیز نماینده آیت‌الله خمینی در پاکستان بود. او ۱۶ شهریور ۱۳۹۲ درگذشت.
ابوالقاسم خزعلی از روحانیون محافظه‌کار که نماینده سمنان در مجلس خبرگان قانون اساسی بود سه دوره متوالی در مجلس خبرگان رهبری از خراسان حضور داشت. او عضو فقهای شورای نگهبان و منصوب آیت‌الله خمینی در این شورا بود که در سال ۱۳۷۸ استعفا داد. آقای خزعلی از حامیان سرسخت محمود احمدی‌نژاد در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش بود و در انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۲ از سعید جلیلی حمایت کرد. او، پس از بازداشت فرزندش، مهدی خزعلی که از منتقدان جمهوری اسلامی است از او ابراز برائت کرده بود. او ۲۵ شهریور ۹۴ بر اثر بیماری درگذشت.
محمدمهدی ربانی املشی پس از نمایندگی گیلان در خبرگان قانون اساسی بر مسند دادستان کل کشور نشست و به عضویت شورای نگهبان درآمد. او در شهریور ۱۳۶۰ از سوءقصدی که گفته می شد از سوی سازمان مجاهدین خلق طراحی شده، جان به در برد و عضو ستاد انقلاب فرهنگی، عضو شورای عالی قضایی، نائب رئیس مجلس شورای اسلامی دوم و امام‌جمعه موقت تهران بود. آقای ربانی املشی روز ۱۷ تیرماه ۱۳۶۴ بر اثر بیماری درگذشت.
میرزا محمدعلی انگجی، نماینده تبریز در خبرگان قانون اساسی بود و در دوره اول مجلس خبرگان رهبری هم حضور داشت. او روز ۱۵ خرداد ۱۳۶۲ در مصلای امام خمینی درگذشت.
محمود روحانی، نماینده خراسان و عضو هیئت‌رئیسه (منشی) خبرگان قانون اساسی بود که در سال ۱۳۶۱ به ریاست سازمان بهزیستی کشور منصوب شد.
محمد کرمی حویزی سرپرست کمیته انقلاب اسلامی اهواز بود. او پس از پایان کار مجلس خبرگان قانون اساسی به اهواز بازگشت و تا ۹ بهمن ۱۳۸۱ که درگذشت به تدریس علوم دینی پرداخت.
میرزا جعفر اشراقی معروف به جعفر افروغ در سال ۱۳۷۹ درگذشت. او پس از پایان کار مجلس خبرگان قانون اساسی، به تبریز بازگشت و در مسجد آقا به تدریس و تبلیغ مشغول بود.
جواد فاتحی بعد از پایان مجلس خبرگان قانون اساسی به تدریس علوم دینی در حوزه‌های علمیه و نیز مراکز آموزشی پرداخت. او نماینده کردستان در خبرگان قانون اساسی بود.
محمد فوزی بعد از خبرگان قانون اساسی به ارومیه رفت و در تأسیس کمیته‌های انقلاب اسلامی نقش داشت. او سپس به قم رفت و تا سال ۱۳۸۶ که درگذشت به تحقیق و تدریس مشغول بود.
عبدالرحمن حیدری ایلامی، نماینده ایلام در خبرگان قانون اساسی و نماینده آیت‌الله خمینی در این استان بود. او عضو مجلس خبرگان رهبری هم بوده و ۱۱ دی ۶۵ درگذشت.
حبیب‌الله طاهری در روز ۲۸ شهریور ۱۳۶۰ ظاهرا به دست سازمان مجاهدین خلق مورد سوءقصد قرار گرفت و آسیب دید شد. آقای طاهری تا دی‌ماه ۸۷ که درگذشت عضو و سخنگوی جامعه روحانیت مبارز استان مازندران و همچنین نماینده بنیاد بین‌المللی غدیر در استان گلستان بود. مشهور است که او ۷۳ مرتبه با پای پیاده از نجف تا کربلا و ۱۷ مرتبه نیز از گرگان به مشهد رفته است.
شیخ مرتضی حائری یزدی به عنوان نماینده استان مرکزی در مجلس خبرگان قانون اساسی حضور داشت، او پس‌ازاین مسئولیت، تا هنگام فوت در اسفند ۱۳۶۴ به تدریس در حوزه علمیه مشغول بود.
ابوالحسن شیرازی دو دوره در مجلس خبرگان رهبری به عنوان نماینده استان خراسان حضور داشت و ۱۶ مرداد ۷۹ درگذشت.
سید ابوالفضل موسوی تبریزی نماینده مجلس شورای اسلامی در دوره اول و دوم، نماینده مجلس خبرگان رهبری در سه دوره، رئیس دیوان عدالت اداری و نیز دادستان کل کشور بود. او نیز عضو تشکل محافظه‌کار جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بود و ۲۵ فروردین ۸۲ درگذشت.
سیدعبدالله ضیایی نیا پس از نمایندگی گیلان در خبرگان قانون اساسی به حوزه بازگشت و علاوه بر تدریس در حوزه، دبیر شورای مدیریت حوزه علمیه قم بود. او در سال ۱۳۶۸ در اثر بیماری درگذشت.
حسین خادمی که اولین جلسه مجلس خبرگان قانون اساسی با ریاست سنی او آغاز شد نماینده اصفهان در مجلس خبرگان رهبری هم بود که ۲۰ اسفند ۶۳ درگذشت.
سیداسماعیل موسوی زنجانی معروف به حاج میرآقا، نماینده ولی‌فقیه و امام‌جمعه استان زنجان بود. او مدتی در دادگاه انقلاب، زیر نظر محمد محمدی گیلانی مسئول رسیدگی به پرونده‌های زندانیان بود و مدتی هم در زندان‌های قصر و اوین و شهرک مهدیه مسئولیت داشت. او تیر ماه ۱۳۶۱ از سوی آیت الله خمینی به سمت امامت جمعه زنجان منصوب شد و ۲۷ آذر ۸۱ بر اثر ایست قلبی درگذشت.
سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی بروجردی، پدر همسر سیداحمد خمینی بود و ۳۱ خرداد ۷۶ درگذشت. او نماینده لرستان در خبرگان قانون اساسی بود و از سال ۱۳۵۹ به قم رفت و به تدریس در حوزه علمیه پرداخت.
حاجی ترخانی معروف به میرزاجواد آقاتهرانی بعد از نمایندگی خراسان در خبرگان قانون اساسی به حوزه علمیه مشهد رفت. او دوم آبان ۱۳۶۸ به دلیل بیماری کبد درگذشت.
رحمت‌الله مقدم مراغه‌ای به استانداری آذربایجان شرقی رسید. سایت وزارت کشور درباره او نوشته است «با ابلاغ آقای احمد صدرحاج سیدجوادی وزیر کشور وقت به سمت استانداری آذربایجان شرقی منصوب گردید. در زمان وی تبریز در آتش مبارزات و کشمکش‌ها، قیام‌ها و اعتصابات شعله می‌کشید و به هر بهانه کوچکی گروهی علم به‌دست در خیابان‌ها با شعارهای گوناگون راهپیمایی می‌نمودند. او در جلسات مکرر در برنامه‌های تلویزیونی برای آرام ساختن مردم و ایجاد آرامش و امنیت تلاش می‌ورزید و لکن طغیان مردم و تلاطم امواج این دریای خروشان فراتر از آن بود که او بتواند به آن فائق آید و لاجرم در خرداد ۱۳۵۸ استعفا کرد.»
سیدمنیرالدین حسینی الهاشمی، نماینده فارس بر اساس گزارش رسانه‌ها پس از خبرگان قانون اساسی، در استقرار شورای نگهبان «در جایگاه مناسب و قانونی خود» نقش بسیار مهمی ایفا کرد. او از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بود و اسفند ۱۳۷۹ درگذشت.
میرزاعلی فلسفی تنکابنی، نماینده خراسان ۱۵ بهمن ۱۳۸۴ در ۸۵ سالگی درگذشت. او پس از خبرگان قانون اساسی سمت حکومتی نداشت.
علی قائمی امیری از مازندران، نماینده و عضو هیئت رئیسه دوره اول مجلس شورای اسلامی بود و پس از آن به عنوان استاد به دانشگاه رفت.
سیدعلی اکبر پرورش به سمت وزارت آموزش پرورش در دولت‌های باهنر، مهدوی کنی و میرحسین موسوی رسید. او در سال ۱۳۶۰ از سوی رئیس‌جمهور وقت، آیت‌الله خامنه‌ای به‌عنوان نخست‌وزیر به مجلس پیشنهاد شد اما رأی اعتماد نگرفت. آقای پرورش عضو مجلس خبرگان رهبری و دو دوره نایب‌رئیس مجلس شورای اسلامی بود. او دی ۱۳۹۲ درگذشت.
سیدمحمدحسن نبوی به عنوان اولین مدیرکل آموزش و پرورش استان بوشهر پس از انقلاب منصوب شد و در سال ۱۳۶۰ پس از کشته شدن عباس حیدری، نماینده بوشهر در مجلس اول شورای اسلامی، در انتخابات میان‌دوره‌ای به مجلس راه یافت. او در دوره‌های دوم و سوم مجلس شورای اسلامی هم حضور داشت و سپس با تأسیس مرکز مطالعات بوشهرشناسی (بنیاد ایران‌شناسی فعلی) در سال ۱۳۷۳ به ریاست این بنیاد منصوب شد. او ۱۶ آبان ۱۳۸۱ درگذشت.
سیدمحمد کیاوش اولین مدیرکل آموزش‌وپرورش خوزستان پس از انقلاب بود که نامش را به علوی تبار تغییر داد او فرماندار آبادان و نماینده اهواز در دوره اول مجلس شورای اسلامی بود و در جریان بمب‌گذاری هفت تیر ۱۳۶۰ مجروح شد. او متهم بود که در آتشسوزی سینما رکس آبادان دست داشته است.
محمد رشیدیان دیگر نماینده خوزستان در مجلس خبرگان رهبری هم یکی دیگر از مظنونان دست داشتن در واقعه سینما رکس آبادان بود. او در دوره‌های اول، دوم، سوم و ششم نماینده مجلس شورای اسلامی بود. در مجلس ششم و در جریان حکم حکومتی آیت‌الله خامنه‌ای مبنی بر توقف بررسی طرح اصلاحیه قانون مطبوعات، او به این حکم حکومتی اعتراض کرد و از سوی نماینده پل‌دختر مورد حمله قرار گرفت. آقای رشیدیان ۲۸ خرداد ۹۲ درگذشت.
حسینعلی رحمانی از کردستان هم به مجلس شورای اسلامی رفت و دو دوره اول و دوم این مجلس نماینده بیجار بود. او رهبری کمیته‌های انقلاب اسلامی را برعهده داشت.
عبدالرحیم ربانی شیرازی ۱۷ خرداد ۶۰ درگذشت. او نماینده ولی‌فقیه در استان‌های کردستان، آذربایجان و فارس، عضو شورای نگهبان و عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بود.
حمیدالله میرمراد زهی نماینده سیستان و بلوچستان در خبرگان قانون اساسی پس از پایان دوره این مجلس به وکالت پرداخت، او از حقوقدانان سرشناس این استان بود.
عبدالعزیز ملازاده از علمای شناخته شده و رهبر اهل سنت در سیستان و بلوچستان بود که ۲۱ مرداد ۱۳۶۶ براثر بیماری کلیه درگذشت.
هرایر خالاتیان، نماینده ارامنه تهران و شمال کشور در خبرگان قانون اساسی، به مجلس شورای اسلامی رفت و دوره اول عضو این مجلس بود. پس از آن از سیاست کناره گیری کرد. او تابستان ۱۳۶۰ از یک سوءقصد جان به در برد و ۱۹ تیر ۶۷ درگذشت.
رستم شهزادی پور، موبد موبدان یعنی پیشوای دینی زرتشتیان ایران بود که ۲۳ اسفند ۱۳۸۷ درگذشت.
عزیز دانش راد نماینده کلیمیان در خبرگان قانون اساسی بود و بعد از این مجلس پست و سمت سیاسی و مدیریتی نداشت.
میرزامحمد انواری بعد از خبرگان قانون اساسی نماینده سه دوره مجلس خبرگان رهبری از هرمزگان بود که خرداد ۱۳۸۱ درگذشت.
علی‌محمد عرب نماینده تهران در خبرگان قانون اساسی در دور دوم مجلس شورای اسلامی کاندیدای دفتر تحکیم وحدت بود.
دکتر احمد نوربخش، نماینده چهارمحال و بختیاری در خبرگان قانون اساسی اما بعدازاین مجلس به تدریس مشغول شد.
مجلس خبرگان قانون اساسی عمر کوتاه سه ماهه داشت، اما یکی از سرنوشت‌سازترین مجالس بعد از انقلاب ۵۷ بوده و قانون اساسی حاکم بر ایران در این مجلس تدوین شده است.
Inga kommentarer:
Skicka en kommentar