مرگ احتمالی ملا عمر برای طالبان به چه معنی است؟

ضیا شهریاربی‌بی‌سی

• 3 ساعت پیش

هم‌رسانی

مدت‌ها است از ملا عمر رهبر طالبان هیچ مصاحبه صوتی و تصویری منتشر نشده است و سال‌ها است که از سوی او فقط پیام‌های کتبی به مناسبت عید منتشر می‌شود

در حالی‌که قرار است دور دوم مذاکرات مستقیم میان نمایندگان دولت افغانستان و گروه طالبان تا چند روز دیگر برگزار شود، گزارش‌های مربوط به بالا گرفتن اختلافات در رده‌ رهبری طالبان و مرگ احتمالی ملا عمر رهبر این گروه، تدریجا توجه رسانه‌ها را جلب می‌کند.

مدت‌ها است از ملا عمر رهبر طالبان هیچ مصاحبه صوتی و تصویری منتشر نشده است و سال‌ها است که از سوی او فقط پیام‌های کتبی به مناسبت عید منتشر می‌شود که در آن موضع‌گیری‌های طالبان در قبال قضایای مهم افغانستان اعلام می‌شود.

اخیرا 'محاذ فدایی' یک شاخه منشعب طالبان به رسانه‌های پاکستانی گفته است که ملا عمر دو سال پیش کشته شده است. هر چند این گروه هیچ مدرکی برای تایید این ادعای خود ارائه نکرده اند و ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان نیز این ادعا را به صورت کامل رد کرده است.

اگر خبر مرگ رهبر طالبان تایید شود، این سوال‌ها مطرح است که چی کسی جانشین او خواهد شد، این روند جانشینی چگونه صورت خواهد گرفت و تاثیر آن بر توانایی جنگی طالبان و روند مذاکره با دولت افغانستان چه خواهد بود؟ سه جریان مطرح اند که احتمالا نقش عمده‌ای در این روند خواهند داشت. جریانی‌که براساس گزارش‌های رسانه‌های پاکستان در اطراف ملا محمد یعقوب، پسر ملا عمر گرد آمده اند، جریان تحت رهبری ملا اختر محمد منصور، معاون ملا عمر و دفتر سیاسی طالبان در قطر به رهبری طیب آقا.

رحیم‌الله یوسفزی، روزنامه‌نگار پاکستانی که مسایل مربوط به طالبان را دنبال می‌کند، اخیرا در مقاله‌ای در روزنامه نیوز پاکستان از مخالفت شماری از اعضای ارشد طالبان با ملا اختر محمد منصور، فرد شماره دوم طالبان خبر داده است.

آقای یوسفزی نوشته که منابع نزدیک به طالبان به او گفته اند آنهایی‌که با ملا منصور مخالفت می‌کنند، دور ملا محمد یعقوب، پسر ملا عمر جمع شده اند که سال گذشته از یکی از مدارس مشهور کراچی فارغ شده است.

آنها یعقوب را جانشین مشروع و شایسته ملا عمر می‌دانند. آقای یوسفزی می‌نویسد این اختلافات میان دو طرف زمانی بیشتر بالا گرفت که ملا اختر محمد منصور به ترغیب مقامات پاکستانی، در ۷ جولای/ژوئیه هیاتی از طالبان را برای مذاکرات مستقیم با نمایندگان دولت افغانستان به تفریحگاه مری در پاکستان فرستاد و در پی آن پیام عیدی از سوی ملا عمر پخش شد که در آن از مذاکرات صلح به صورت تلویحی حمایت شده بود.

آقای یوسفزی نوشته که منابع نزدیک به طالبان به او گفته اند آنهایی‌که با ملا منصور مخالفت می‌کنند، به دور ملا محمد یعقوب، پسر ملا عمر جمع شده اند که سال گذشته از یکی مدارس مشهور کراچی فارغ شده است

به نوشته آقای یوسفزی، مخالفان ملا منصور فرماندهان قدرتمند نظامی طالبان هستند که مدیریت جنگ در افغانستان را به عهده دارند. در میان آنها عبدالقیوم ذاکر، زندانی اسبق گوانتانامو، ملا باز محمد، از قدرتمندترین فرماندهان طالبان در جنوب‌غرب افغانستان و منصور دادالله برادر ملا دادالله از فرماندهان مشهور کشته شده طالبان دیده می‌شوند.

دیوید لاین، گزارشگر بی‌بی‌سی در کابل به نقل از منابع طالبان از بالا گرفتن اختلافات میان دفتر سیاسی طالبان در قطر و رهبری طالبان با پاکستان خبر داده است. به گفته گزارشگر بی‌بی‌سی منابع طالبان گفته اند که طیب آقا، رئیس دفتر طالبان در قطر استعفا داده است.

اما وحید مژده، کارشناس مسایل طالبان در افغانستان معتقد است که بحث‌های مربوط به بالا گرفتن اختلافات در میان رهبری طالبان بیشتر به فشارهایی مرتبط است که پاکستان اخیرا بر این گروه وارد می‌کند.

آقای مژده به گزارش‌های منتشر شده مربوط به اختلاف میان اختر محمد منصور و فرماندهان نظامی طالبان در افغانستان ابراز تردید می‌کند اما معتقد است نمایندگانی‌که از سوی طالبان در مذاکرات مری شرکت داشتند، مورد تایید رهبری طالبان نیستند و آنها زیر فشار پاکستان در این مذاکرات شرکت کردند.

او می‌گوید که رهبری طالبان قبلا تصریح کرد که صلاحیت مذاکره تنها به عهده دفتر سیاسی این گروه در قطر است و به گفته او پاکستانی‌ها هم اخیرا از نمایندگان طالبان در قطر خواسته اند تا از پاکستان دیدن کنند.

آقای مژده با آنکه تایید کرد که ناپدید بودن ملا عمر، سوال‌های را در مورد وضعیت رهبر طالبان به وجود آورده است، اما او گفت که ادعای 'محاذ فدایی' در مورد مرگ ملا عمر به این دلیل درست نیست که این گروه اخیرا به گروه موسوم به دولت اسلامی (داعش) پیوسته و طالبان و داعش علیه یکدیگر مشغول تبلیغات هستند.

او افزود که پاکستان می‌خواهد با فشار آوردن به طالبان، یک بخش از آنها را وارد روند مذاکره کند و بقیه آنها به داعش بپیوندند و بدین ترتیب به گفته آقای مژده جنگ همچنان در افغانستان ادامه یابد و پاکستان سکان‌دار اصلی جنگ و صلح در منطقه باشد.

وحید مژده معتقد است که بحث‌های مربوط به بالا گرفتن اختلافات در میان رهبری طالبان بیشتر به فشارهایی مرتبط است که پاکستان اخیرا بر این گروه وارد می‌کند

نمایندگان دولت افغانستان که در مذاکرات مری شرکت داشتند، تاکید دارند که هیات طالبان متشکل از نمایندگان با صلاحیت شورای کویته و شبکه حقانی بودند.

عزیزالله دین محمد، از اعضای ارشد این هیات در مورد خبر مرگ احتمالی ملا عمر به بی‌بی‌سی گفت که این خبر از سوی طالبان تایید نشده و حتی اگر ملا عمر زنده نباشد، تاثیری بر عزم دولت افغانستان برای ادامه مذاکرات صلح با جنبش طالبان ندارد.

نمی‌شود صحت و سقم این گزارش‌ها را تایید کرد اما موضوع روشن این است که هم روند مذاکره با دولت افغانستان با میانجی‌گری پاکستان و هم ظهور گروه موسوم به دولت اسلامی در مناطقی از افغانستان، طالبان افغانستان را در موقعیت دشوار و سرنوشت‌سازی قرار داده است.

این دو چالش بدون شک ظرفیت ایجاد اختلاف در میان طالبان را دارا است و شورای کویته که نهاد تصمیم‌گیرنده نهایی این گروه خوانده می‌شود، باید تصمیم‌های دشواری بگیرد.

این شورا باید در حالی‌که مذاکرات را با دولت افغانستان به پیش ببرد، به جنگجویان خود در داخل افغانستان نیز انگیزه بدهد تا به جنگ‌شان زیر لوای جنبش طالبان ادامه بدهند.

ظاهرا فشارهای دولت پاکستان نیز در حدی افزایش یافته که این شورا نمی‌تواند مذاکرات را با دولت افغانستان قطع کند. شماری از گروه‌ها و فرماندهان طالبان در ماه‌های اخیر به داعش پیوسته اند و طالبان بارها از داعش خواستند تا از مناطق تحت نفوذ آنها بیرون بروند.

نمایندگان دولت افغانستان که در مذاکرات مری شرکت داشتند، تاکید دارند که هیات طالبان متشکل از نمایندگان با صلاحیت شورای کویته و شبکه حقانی بودند

در این میان مطرح شدن احتمال مرگ ملا عمر و رقابت بر سر رهبری طالبان، وضعیت را برای طالبان به مراتب پیچیده تر ساخته است. رحیم‌الله یوسفزی هشدار می‌دهد که اگر سوال‌ها در مورد وضعیت ملا عمر به زودی پاسخ داده نشود و گزارش‌های مربوط به بروز اختلافات میان رهبری طالبان تایید شود، موقعیت نظامی طالبان در افغانستان و روند مذاکره این گروه با دولت افغانستان با اشکالات زیادی روبرو خواهد شد.

هم‌رسانی چگونه می‌توانید این مطلب را به دیگران برسانید