ایران و آژانس: گشایش در بن‌بست؟
- 4 ژوئیه 2015 - 13 تیر 1394
روابط ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی ترکیبی بوده از همکاری و بی اعتمادی متقابل.
از یک سو، آژانس همواره در گزارشهایش تاکید می کند که شواهدی از انحراف در برنامه هسته ای ایران به سوی مقاصد نظامی مشاهده نکرده. از سوی دیگر، همین نهاد وابسته به سازمان ملل، همواره این را هم گفته که نمی تواند صلح آمیز بودن کامل برنامه ایران را تایید کند.
آژانس در گزارشهایش به نگرانی ها و موانعی اشاره می کند که در بحث شفاف سازی برنامه ایران هنوز حل نشده باقی مانده اند. سخنان مدیر کل آژانس که امروز مطرح شد، نویدی است از رفع نگرانی ها.
یوکیا آمانو امروز ابراز امیدواری کرد که "با همکاری ایران"، آژانس تا پایان سال جاری میلای بتواند درباره "ابعاد احتمالی نظامی" در برنامه هسته‌ای ایران گزارشی ارائه کند.
در گزارشهای زیادی این مطرح شده که آژانس از سوی کشورهای عضو شورای حکام اطلاعاتی دریافت کرده که نشان از مطالعه روی نیمکره های مورد استفاده در سلاح هسته ای دارد و اینکه آزمایش های عملی مرتبط با سلاح های هسته ای در سایت پارچین انجام شده است. انفجار با مواد منفجره قوی در یک سیلوی مخصوص که ظاهرا روی ماشه نوترونی سلاح هسته ای متمرکز بوده است. گفته می شود که آژانس در مجموع این اطلاعات را به دیده اعتبار نگاه می کند.
آژانس در گذشته گزارش رسمی خود برخی فعالیت های انجام شده در ایران را تحت عنوان تلاش های مرتبط با ساخت سلاح هسته ای در گزارش های خود مورد اشاره قرار داده است.
اختلاف روی پارچین
مهم ترین نقطه ای که آژانس در این رابطه مطرح می کند، سایت نظامی پارچین است. آژانس حداقل دو بار در گذشته به این مجتمع بزرگ نظامی دسترسی داشته و هر دو بار اعلام کرده که مساله مشکوکی مشاهده نکرده است. اما اصرار آژانس برای دسترسی به این مکان طی سالهای اخیر یک مانع بزرگ در روابط دو طرف بوده است تا آنجا که علی اصغر سلطانیه، سفیر سابق ایران در آژانس آن نهاد را رسما متهم کرد که به‌جای ایفای وظیفه نظارتی اش دارد نقش یک دستگاه اطلاعاتی را بازی می کند.
از سویی، طی چند سال اخیر، گزارشهای زیادی از ساخت و ساز و تغییرات در سایت پارچین در رسانه ها مطرح شده. برخی کارشناسان گفته اند چنین کارهایی احتمالا نخواهد گذاشت تا آژانس با قاطعیت نسبت به فعالیت های گذشته ایران در این مکان اظهار نظر نهایی کند.
مقاومت در بحث دسترسی‌ها
ایران می گوید مرکز پارچین حاوی اسرار نظامی کشور است و نگران درز اطلاعات حساس. مقامات ایران نگرانند که آژانس با استناد به پروتکل های الحاقی بخواهد به مراکز نظامی آن کشور دسترسی پیدا کند و این اطلاعات به خارج از آژانس درز کند. حکومت ایران بارها آژانس را به خاطر کشته شدن افراد مرتبط با برنامه هسته ای اش که در داخل خاک ایران ترور شدند، ملامت کرده است.
حکومت ایران در بالاترین سطح، از زبان رهبرش، علنا گفته که به آژانس اعتماد ندارد و دسترسی به دانشمندان هسته ای اش را نمی پذیرد. به گفته آیت الله خامنه ای، "آژانس بارها و بارها ثابت کرده مستقل و عادل نیست". آژانس و جامعه جهانی هم به ایران متذکر می شوند که برای اطمینان از صلح آمیز بودن برنامه اتمی یک کشور، دسترسی نامحدود به افراد مرتبط و نقاط، یک ضرورت است، البته با ارائه دلایل و اسناد کافی که نگرانی آژانس را توجیه کند.
کاهش شمار حل ناشده‌ها
تعداد مسائل حل ناشده حالا خیلی کمتر از گذشته است. مثلا در گذشته مواردی مثل درجه بالای خلوص اورانیوم غنی شده در دستگاهها در ایران مشاهده شده بود ولی توضیحات ایران مبنی بر آلودگی دستگاه ها مورد پذیرش واقع شد. حالا نگرانی های آژانس در عبارتی شناخته شده خلاصه می شود: جوانب نظامی احتمالی برنامه ایران.
آژانس بین المللی انرژی اتمی چشم و گوش فنی جامعه جهانی در بحث اجرای منع گسترش سلاح های هسته ای است و همچنین مجرای اصلی کمک به کشورهای جهان برای استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای.
این نهاد در سال ۲۰۰۶ به شورای امنیت سازمان ملل اعلام کرد که نسبت به برنامه هسته ای ایران نگرانی هایی دارد و نمی تواند به‌کلی صلح آمیز بودن برنامه آن کشور را تایید کند. این ارجاع پرونده از سوی آژانس درهای وضع تحریم های سازمان ملل و تحریم های اضافی از سوی کشورهای جهان را باز کرد. حالا هم با وجود مذاکرات همه جانبه میان ایران و ۵+۱، تا آژانس اعلام نکند که ایران به‌طور کامل همکاری می کند و نگرانی ها برطرف شده، دشوار بتوان تصور کرد که حرف دیپلمات ها ارزش و معنایی بیشتر از حرفهای دیپلماتیک مقابل دوربین های خبری دارند.
Inga kommentarer:
Skicka en kommentar