نیروی هوایی روسیه در سوریه چه کار می‌تواند بکند؟

جاناتان مارکوسخبرنگار دفاعی بی‌بی‌سی

• 1 ساعت پیش

هم‌رسانی

Image copyrightAP

Image captionسوخوی ۳۰ از جنگنده‌هایی است که به سوریه اعزام شده

از پایان دوره جنگ سرد، این اولین بار است که روسیه در خارج از مرزهای جمهوریهای شوروی سابق، دست به عملیات نظامی زده است.

ولی آمریکا و شرکای ائتلاف‌اش هم اکنون بیش از ۷ هزار بار گروهی را که خود را دولت اسلامی ( داعش) می‌خواند در عراق و سوریه هدف حملات هوایی قرار داده‌اند. حتی با خوشبینانه ترین ارزیابی باید گفت که تاثیر این حملات محدود بوده است.

اگر چه پیشروی شبه‌نظامیان دولت اسلامی تا حدودی مهار شده‌اند ولی بهیچوجه نمی‌توان گفت که شکست خورده اند. سوالی که پیش می‌آید این است که چرا تصور می‌شود روسیه بهتر می‌تواند با این گروه مقابله کند؟

البته روسیه حملات خود به مواضع نیروهای دولت اسلامی را به سوریه محدود کرده. اما از اولین عملیات جنگی روسیه در سوریه، چنین برمی آید که هدف اساسی روسیه کاهش فشاری است که به نیروهای در حال جنگ بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه وارد می شود، از این رو فهرست اهداف جنگنده‌های روسیه از حمله به مواضعی که منحصرا در اختیار نیروهای داعش است، فراتر می‌رود.

ولی توانایی‌های نظامی روسیه در لاذقیه (جنگنده‌های روسیه در فرودگاه لاذقیه در سوریه فرود آمده‌اند) واقعا در چه حد است؟ از چه سلاح‌هایی می‌توانند استفاده کنند؟ نیروی هوایی روسیه را چگونه می‌توان با نیروهای مشابه غربی مقایسه کرد؟ و روسیه نهایتا چه می‌تواند به دست آورد؟

جنگ افزارهای روسیه، مجموعه‌ای از تسلیحات قدیمی و مدرن

جنگنده‌هایی که روسیه به سوریه اعزام کرده، در مقابل کل نیروی هوایی این کشور بسیار کوچک است.

مایکل کافمن، تحلیلگر شرکت سی ان ای، مستقر در آمریکا ( یک شرکت پژوهشی غیرانتفاعی) می‌گوید روسیه ۳۴ هواپیمای ثابت‌بال به لاذقیه فرستاده که مجموعه‌ای از مدل‌های مختلف هواپیماهای جنگی هستند: دوازده فروند سوخوی- ۲۵، دوازده فروند سوخوی- ۲۴ ام ۲، چهار فروند سوخوی- ۳۰ اس ام، و شش فروند سوخوی-۳۴.

Image copyrightSyria Rebels Gathering

Image captionحمله هوایی روسیه به حمص

مایکل کافمن، اضافه می کند: "این‌ها هم معرف نسل قدیمی هواپیماهای جنگی شوروی سابق هستند و هم هواپیماهای جدید بسیار پیشرفته که چندین نقش دارند. سوخوی-۲۵، در جنگ‌های روسیه از جمله در چچن و جمهوری گرجستان به کار گرفته شده بود. این هواپیمای جنگی توانایی پشتیبانی نیروی زمینی را کاملا دارد ولی آسیب‌پذیر است و بسهولت ممکن است هدف قرار گیرد؛ بخصوص با موشک‌هایی که از روی شانه شلیک می‌شوند و عرصه نبرد در سوریه به وفور به کار برده می‌شود."

آقای کافمن می گوید سوخوی-۲۴ ام ۲، یک بمب افکن کلاسیک تاکتیکی دوران شوروی سابق است که مدرنیزه شده و می‌تواند عملیات مختلفی انجام دهد ولی هواپیمایی نسبتا مستهلک و قدیمی است.

به عقیده مایکل کافمن، هواپیماهای جالب‌تر، سوخوی-۳۰ اس ام، و سوخوی- ۳۴ هستند: "سوخوی-۳۰ اس ام، یک هواپیمای سنگین جنگی چندمنظوره است، هم می‌تواند به هواپیماهای دیگر حمله کند و هم از ارتفاع بالاتر چندین نوع هدف‌گیری دقیق را با موفقیت انجام دهد."

هواپیماهای سوخوی-۳۴ این تصویر را تکمیل می‌کند. آقای کافمن می‌گوید: "این هواپیماها، جنگنده‌هایی به مراتب پیشرفته‌تر هستند که در اصل جانشین هواپیماهای سوخوی ۲۴ ام ۲، شده و می‌توانند هر نوع بمبارانی را انجام دهند و در نبردهای هوایی هم از خود دفاع کنند. از این نوع هواپیما تاکنون در جنگ استفاده نشده و ممکن است روسیه علاوه بر کارگیری، در واقع قصد آزمایش آن را داشته باشد."

قدرت تسلیحاتی

در باره هواپیماهای جنگی روسیه به تفصیل صحبت شد ولی باید دید این هواپیماها قادرند از چه تسلیحات و مهماتی استفاده می‌کنند.

داگلاس بری، از موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک در لندن می‌گوید نیروی هوایی روسیه فاقد تسلیحات دقیق و سیستم‌های هدف‌گیری است که بیشتر قدرت‌های غربی در اختیار دارند.

البته این برای نیروی هوایی روسیه مشکل تازه‌ای نیست چون در جنگ روسیه با گرجستان در سال ۲۰۰۸، این ضعف آشکار شده بود.

Image copyrightReuters

Image captionجنگنده روس در سوریه آماده عملیات می‌شود

داگلاس بری می‌گوید از آن نیروی هوایی و صنایع روسیه، تلاش‌ برای تولید و مجهز شدن به تسلیحات و سیستم هدف‌یابی مشابه آمریکا و قدرت‌های طراز اول اروپایی را شدت بخشیده است.

به عقیده آقای بری، این مشکل محصول فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و تقریبا دهه‌ها سرمایه گذاری بسیار ناچیز در سیستم‌های تسلیحاتی پیشرفته است.

از نظر فنی تفاوت‌های قابل ذکر دیگری نیز دیده می‌شود.

با اینکه سوخوی ۲۴ و ۲۵ روس‌‎ها به بمب و موشک‌های هدایت شونده لیزری نیمه خودکار (semi-active) و الکترونیک-مادون قرمز و ردیاب‌های لیزری مجهز هستند، از سیستم‌های هدف‌گزین (targeting pod) هواپیماهای غربی بی‌بهره هستند که هم در هدف‌یابی مفیدند و هم در هدایت سلاح به سمت آن.

اگر چه روسیه چند هواپیمای بدون سرنشین نیز به سوریه اعزام کرده ولی به عقیده آقای بری، روس‌ها سیستم‌های شناسایی، مراقبت و اطلاعات هوایی خودکار (بی‌نیاز به انسان) در اختیار ندارند که آمریکا و متحدانش به طور گسترده در افغانستان استفاده کردند.

نقش واحدهای نظامی سوریه

ممکن است نیروی هوایی روسیه از برخی جهات از پیشرفته‌ترین قدرت‌های غربی عقب‌تر باشد ولی مطمئنا توان حمله هوایی موثر را دارد. اما ماموریت نیروی هوایی روسیه در سوریه دقیقا چه می‌تواند باشد؟

مهمترین تفاوت عملیات هوایی روسیه با حملات هوایی ائتلاف به رهبری آمریکا همین است.

Image copyrightAP

Image captionحمله هوایی روسیه به ادلب

ضعف اساسی آمریکا و متحدانش نداشتن نیروی زمینی معتبر است. برتری هوایی در هماهنگی با نیروی زمینی می‌‌تواند منطقه ای را اشغال و آن را حفظ کند ولی در غیاب نیروی زمینی، تاثیر حملات هوایی محدود است.

اما این امر در مورد روسیه صدق نمی‌کند. ممکن است ارتش سوریه با وجود لطمه‌های جدی و فرار بسیاری از سربازانش قدرت گذشته را نداشته باشد ولی از نقطه نظر توانایی‌های محلی، هنوز نیرویی است که می‌شود روی آن حساب کرد. این ارتش با تسلیحات جدیدی که روسیه در اختیارش قرار داده و با پشتیبانی نیروی هوایی روسیه، می‌تواند در مقابل بخش مهم نیروهای مخالف ایستادگی کند.

روسیه مانند آمریکا تسهیلات پیشرفته جمع آوری اطلاعات را ندارد و بیشتر اهداف آن بر اساس اطلاعات تاکتیکی دریافتی از واحدهای زمینی سوریه تعیین خواهند شد.

همین کلید استراتژی روسیه است. هدف، منسجم کردن رژیم بشار اسد، کاهش فشارها و تضمین این است که در هر گونه حل و فصل دیپلماتیک، متحدان آقای اسد همچنان نقش خواهند داشت.

Image copyrightAFP

Image captionبا وجود آسیب‌های جدی،ارتش سوریه به کمک نیروی هوایی روسیه می‌تواند از خود کاملا دفاع کند

به همین منظور -که از شروع حملات هوایی روسیه مشهود بود- مسکو هر جا که لازم باشد به مخالفان رژیم سوریه ضربه خواهد زد.

نیروی هوایی روسیه برای عقب راندن نیروهای مخالف بشار اسد و قادر کردن رژیم او برای پس‌گرفتن کنترل بخش بزرگی از سوریه که از دست داده، وارد عمل نشده؛ هدف روسیه فرصت دادن به رژیم بشار اسد و تغییر محاسبات منطقه‌ای و دیپلماتیک است.

نیروی هوایی روسیه برای چنین منظوری می‌تواند تعیین کننده باشد.