سفر جنگی دوستم به شمال، نارضایی از مدیریت جنگ؟

ایوب آروینبی‌بی‌سی

• 8 ساعت پیش

هم‌رسانی

Image captionدر چهارده سال اخیر ژنرال دوستم اولین معاون رئیس جمهوری است که فرماندهی جنگ را به دست می‌گیرد

ژنرال عبدالرشید دوستم، معاون اول رئیس جمهوری افغانستان پس از طی کردن میدان‌های نبرد در ولایت‌های فاریاب و سر پل، به جوزجان بازگشته و به نظر می‌رسد که در آستانه پایان سفر جنگی خود قرار دارد.

آقای دوستم روز ۲۵ سرطان/تیر و چهارده سال پس از ترک فعالیت‌های نظامی، به خطوط مقدم نبرد بازگشت تا نخستین معاون رئیس جمهوری باشد که در دوره پساطالبان فرماندهی جنگ را در میدان نبرد به دست می‌گیرد. رسانه‌ها تصاویرش را در حالی نشان می‌دهند که سوار بر تانک است یا نقشه جنگی را به فرماندهان توضیح می‌دهد.

منتقدان آقای دوستم ضرورت، نتایج و حتی اهداف این سفر جنگی او را زیر سوال برده‌اند. با این حال، سوال اصلی این است که چه انگیزه‌هایی معاون اول رئیس جمهوری را به خط مقدم جنگ کشانده است؟

ژنرال دوستم بارها گفته که فاریاب دروازه شمال است و وضعیت این ولایت بر امنیت تمام ولایت‌های شمالی تاثیرگذار است. علاوه براین، فاریاب یکی از پایگاه‎های قدرت رهبر جنبش ملی اسلامی افغانستان است؛ جایی که او در انتخابات گذشته ریاست جمهوری حدود نیم میلیون رای برای اشرف غنی جمع کرد.

آقای دوستم در راه فاریاب حدود دو هفته در شهر شبرغان ماند و این توقف او شک و تردیدهایی را در میان تحلیلگران و رسانه‌ها پدید آورد مبنی بر این که ممکن است رئیس جمهوری با این سفر موافق نباشد. اما آقای دوستم خود در مصاحبه‌ای با بی‌بی‌سی گفت که آقای غنی از او خواسته بود که به شمال برود.

با وجود این، معاون اول رئیس جمهوری هشدار داد اگر تاکتیک‎های جنگی تغییر نکند، تلفات نیروهای امنیتی افزایش خواهد یافت. او اما نگفت که منظورش از تغییر تاکتیک جنگی چیست. او پیشتر با پیشنهاد طرحی گفته بود که یک واحد نظامی ۲۰ هزار نفری تشکیل شود تا با گروه طالبان مقابله کند.

Image copyrightAFP

Image captionشبیخون طالبان بر نیروهای مسلح، بارها باعث انتقاد رهبران سیاسی از شیوه مدیریت این نیروها شده است

سلطان فیضی، مشاور آقای دوستم گفت که بحث درباره این طرح در شورای امنیت ملی ادامه دارد. نقیب‌الله فایق، عضو مجلس نمایندگان و از افراد نزدیک به آقای دوستم می‌گوید که معاون اول رئیس جمهوری معتقد است که یک واحد ویژه باید وجود داشته باشد که توانایی اقدام سریع در سراسر کشور را داشته باشد.

هنوز مشخص نیست که شورای امنیت طرح آقای دوستم را تایید می‌کند یا نه. برخی از مقام‌های نظامی به‌ صراحت با آن مخالفت کردند. همزمان افزایش فعالیت طالبان در شمال زنگ خطر را نه تنها به گوش آقای دوستم، بلکه به گوش عطامحمد نور، سرپرست ولایت بلخ و محمد محقق، معاون دوم رئیس اجرائی، که در شمال پایگاه اجتماعی دارند هم به صدا درآورد.

ورود طالبان به ولسوالی‎های یمگان، بدخشان، دشت ارچی و چهاردره در قندوز، شبیخون مرگبار طالبان بر پلیس در وردوج بدخشان و جلریز وردک و به‌ویژه تجمع نفرات طالبان در فاریاب فریاد آن‌ها را درآورد. در پی این تحولات، این سیاست‌مداران به انتقاد علنی از استراتژی جنگ با طالبان پرداختند.

آن‌ها در گذشته هم از منتقدان استراتژی مبارزه با گروه طالبان بودند. وقتی حامد کرزی، رئیس جمهوری پیشین مانع عملیات شبانه و هوایی توسط نیروهای ناتو شد و سپس ارتش را از به‌کارگیری اسلحه سنگین علیه طالبان در مناطق روستایی منع کرد، انتقادهای رهبران اپوزیسیون بیشتر شد.

بخشی از انتقادهای تازه آن‌ها مربوط می‌شود به نرسیدن نیروی کمکی به سربازانی که با طالبان می‌جنگند. به عنوان مثال، شکست نیروهای امنیتی در دشت ارچی، جلریز و وردوج مشخصاً به همین موضوع نسبت داده شد. آقای فایق گفت که یک واحد ارتش در غورماچ بادغیس از هشت ماه پیش بدون دریافت کمک در محاصره طالبان است.

Image captionعطامحمد نور هم لباس نظامی پوشید تا به یاد آورد که او ژنرال چهارستاره است

پیش از سفر آقای دوستم به فاریاب شماری از افراد نزدیک به او، از جمله آقای فایق به این ولایت رفته بودند. آقای فایق می‌گوید که در پی تجمع طالبان، وضعیت در فاریاب وخیم شد، مردم دست به کوچ زدند و فرماندهان محلی نیروهای امنیتی توان مقاومت نداشتند.

درباره تعداد شورشیان در ولایت فاریاب آمار دقیقی در دست نیست، ولی عبدالستار بارز، معاون والی فاریاب، تخمین می‌زند که کم‌تر از هزار نفر وابسته به گروه طالبان و حدود سیصد نفر جنگجویان خارجی عمدتاً متعلق به جنبش اسلامی ازبکستان در این ولایت می‌جنگیدند که با حضور آقای دوستم در منطقه، از فاریاب فرار کردند.

نورالحق علومی، وزیر داخله و ژنرال قدم شاه شهیم، رئیس ستاد ارتش به فاریاب رفتند، اما آقای فایق معتقد است که این سفرها جز "پرواز نمایشی چند هلیکوپتر"، نتیجه دیگری نداشت. به گفته او، این وضعیت ایجاب می‌کرد که کاری برای تغییر وضعیت در منطقه استراتژیک فاریاب انجام شود.

آقای دوستم اما در آن زمان در ترکیه بود و در عین حال سه فرمانده پیشین وفادار به او از جمله شیر عربهم ترور شدند. در پی این تحولات، رسانه‌ها از برگزاری همایش‌هایی با شرکت فرماندهان پیشین جهادی در شمال خبر دادند که حاکی از نگرانی آنها از گسترش نفوذ طالبان در این منطقه بود.

در نهایت اعلام ائتلاف سه‌جانبه آقایان نور، دوستم و محقق، بی‌ارتباط با این نگرانی‌ها نبود. آقای نور تشکیل این ائتلاف را در گفتگو با بی‌بی‌سی و بعد در نماز عید در مزار شریف اعلام کرد. به دنبال آن، او لباس نظامی پوشید و به یاد مردم آورد که او ژنرال چهارستاره است.

این سیاست‌مداران نه تنها به اظهار نگرانی علنی از وضعیت امنیتی، بلکه از شیوه مدیریت نیروهای مسلح نیز پرداختند. به باور آنها، برای مقابله با گروه طالبان از توانایی این نیروها به درستی استفاده نمی‌شود و در نتیجه وضعیت مناطق مختلف و به‌ویژه شمال کشور بدتر می‌شود.

نقیب‌الله فایق در توضیح این انتقادها گفت که نخست نقشه استقرار نیروها عادلانه نیست، چرا که به گفته او در هر یک از ولایت‌های قندهار و هلمند یک قول اردو (لشکر) مستقر است، اما در فاریاب دو هزار سرباز هم نیست و دوم کیفیت مدیریت نیروها هم نادرست است.

او افزود که یک واحد ارتش در فاریاب مستقر است اما نیمی از نیروهای آن به ولایت بادغیس و نیمی دیگر به ولایت سر پل فرستاده شده و علاوه بر آن، از تشکیل نیروهای مردمی هم انتقاد می‌شود. این نماینده مجلس گفت که با چنین وضعی دشوار است که امنیت تامین شود.

Image copyrightAP

Image captionبخشی عمده‌ای از انتقادها در مورد مدیریت نیروهای مسلح است

ژنرال افضل امان، رئیس بخش عملیاتی وزارت دفاع وجود اشکال در "ظرفیت و قابلیت‌های" نیروهای مسلح "در سطح استراتژیک" را تا حدودی تایید می‌کند، اما دولت وزیری سخنگوی این وزارت آن را به کمبود تجهیزات به‌ویژه نیروی هوایی نسبت می‌دهد. آقای امان کمبود دانش حرفه‌ای در رهبری ارتش را رد می‌کند.

آقای فایق می‌گوید که ژنرال دوستم با درک نگرانی‌هایی که به آنها اشاره شد، لباس نظامی پوشید و به فاریاب رفت. به گفته این سیاست‌مدار نزدیک به آقای دوستم، حالا پس از حضور معاون رئیس جمهوری در خطوط مقدم نبرد، طالبان شکست خورده و امنیت فاریاب بهبود یافته و قرار است او به سایر ولایت‌های ناآرام شمال هم برود.

حضور آقای دوستم در میدان نبرد، ائتلاف با آقایان محقق و نور و نظامی‌پوش شدن آقای نور، علاوه بر تمرکز آن‌ها بر حفظ پایگاه اجتماعی‌شان در شمال، حامل این پیام هم دانسته می‌شود که اگر مدیریت نیروهای مسلح به قول آن‌ها، دچار "ضعف" یا "کوتاهی" شود، این فرماندهان پیشین دست روی دست نخواهند نشست.

هم‌رسانی چگونه می‌توانید این مطلب را به دیگران برسانید